Rafał Batkowski
W przestrzeni publicznej można znaleźć doniesienia o niewłaściwie realizowanych interwencjach, nieuprawnionym stosowaniu przymusu, w tym środków przymusu bezpośredniego. Jednocześnie funkcjonariusze służb mundurowych czy pracownicy ochrony podczas pełnienia obowiązków nierzadko spotykają się z wrogością, atakami fizycznymi, naruszeniami nietykalności i innymi agresywnymi zachowaniami. Często po interwencji zarzuca się im niewłaściwe postępowanie.
Pomocna w takiej sytuacji okazuje się kamera nasobna (body camera, body worn camera, weareble camera). Zarejestrowany przez nią materiał może stanowić dowód w sprawie, zwiększa poczucie bezpieczeństwa funkcjonariuszy, pełni też funkcję prewencyjną – wpływa na deeskalację konfliktu i ogranicza zachowania przemocowe. Istotny jest również społeczny aspekt zastosowania takich urządzeń, tj. zapobieganie nadużyciom ze strony funkcjonariuszy, a w przypadku wyjaśnienia skarg obywateli – szybki i łatwy proces weryfikacji okoliczności zdarzenia.
Właściwości kamer nasobnych
Wiele informacji technicznych dot. kamer nasobnych producenci podają w kartach katalogowych. W szczególności są to dane dotyczące zapisu obrazu i dźwięku. Od nowych urządzeń powinniśmy oczekiwać nagrywania w jakości full HD i czasu zapisu od 30 do ponad 70 godz. w zależności od rozdzielczości, a także obiektywu szerokokątnego (ponad 140⁰) i podświetlenia IR niezbędnego do pracy w porze nocnej. Ważną funkcją jest nagrywanie w odpowiednich interwałach czasowych i nadpisywanie materiału. Po aktywacji urządzenia włącza się tryb nagrywania ciągłego (z fonią lub bez niej), a system automatycznie dodaje zbuforowany obraz sprzed interwencji, np. 2-minutowy.
Istotne jest to, jak długo kamera nasobna może pracować. Dziś producenci oferują urządzenia, które w trybie ciągłym działają nawet ponad 12 godzin. Jest to czas wystarczający, tym bardziej że kamera w trybie wykorzystywanym czy to w pracy służb porządku publicznego, czy też pracowników ochrony służy głównie do nagrywania działań interwencyjnych, a nie przekazywania/nagrywania obrazu z całej służby.
Producenci umożliwiają też transmisję obrazu na żywo dzięki karcie SIM i transmisję przez sieci komórkowe. Jest to o tyle istotne, że w przypadku poważnej interwencji dowodzący działaniami mogą tę sytuację monitorować, wydawać dyspozycje i podejmować trafne decyzje służące np. przywróceniu ładu i porządku, zatrzymaniu niebezpiecznego przestępcy itp.
Mówiąc o praktycznych aspektach kamer nasobnych, na które warto zwrócić uwagę, bardzo przydatnymi cechami będą szybkość ładowania, prostota w posługiwaniu się urządzeniem i brak możliwości ingerencji pracownika w nagrany materiał, co daje gwarancję rzetelnego przekazu, który można wykorzystać w toku czynności procesowych lub wyjaśniania wątpliwych działań przez przełożonych funkcjonariuszy lub pracowników ochrony. Dla każdego użytkownika kluczowa jest także odporność na uszkodzenia mechaniczne, czynniki środowiskowe, warunki atmosferyczne – najnowsze modele kamer mogą pracować w każdym środowisku właściwym dla obowiązków policjantów lub pracowników ochrony.
Istotny jest oczywiście moment, w którym kamera rozpoczyna nagrywanie. Pracownik/funkcjonariusz może ją uruchamiać poprzez wciśnięcie odpowiedniego przycisku. Aby urządzenie zadziałało niezawodnie, producenci oferują też możliwość automatycznego włączania nagrywania, np. w reakcji na odgłos wystrzału czy niebieskie światła uprzywilejowania. Samoistne aktywowanie trybu interwencji (nagrywania) jest kolejnym ułatwieniem dla użytkowników i wspiera profesjonalne wykonywanie ich zadań. Systemowe rozwiązanie w tym zakresie obejmuje także sensory umieszczone np. w kaburze z bronią lub paralizatorem elektrycznym.
Dla funkcjonariuszy korzystających z kamer i organizujących ich służbę znaczenie ma także sprawne i szybkie zgrywanie materiału. Jeżeli nie stosujemy rozwiązań opartych na danych w chmurze, warto sięgać po modułowe systemy dokujące ładujące baterię kamery i jednocześnie zgrywające materiał, znakujące konkretne pliki danych, przygotowując je do szybkiego wyszukiwania i analizy, określając stosowne kryteria wyszukiwania (miejsce, czas, funkcjonariusz/pracownik itp.). Wiodący producenci proponują także aplikacje do zarządzania cyfrowym materiałem dowodowym, w tym pochodzącym z innych źródeł.
Zastosowania kamer nasobnych
Kamery nasobne najczęściej i w największej liczbie stosują służby porządku publicznego – policja, straż miejska. Trzeba jednak zwrócić uwagę na ich wykorzystanie przez pracowników ochrony. Miałem okazję, odpowiadając za bezpieczeństwo portu lotniczego w Warszawie, wdrażać kamery nasobne do użytkowania przez pracowników Straży Ochrony Lotniska (SOL – wewnętrzna służba ochrony operująca w obiekcie infrastruktury krytycznej). Nie wszyscy wiedzą, że kilka lat temu SOL jako pierwsza tego rodzaju formacja zastosowała kamery nasobne. Wcześniej urządzenia testowały policja i straż miejska, tam nastąpił proces wdrożenia. Wyposażono funkcjonariuszy w kamery zgodnie z obowiązującym porządkiem prawnym. Niewielu wyobrażało sobie, że pracownik ochrony również może takich urządzeń używać.
Chciałbym zwrócić uwagę na stanowisko Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji wskazujące na brak powodów, dla których w świetle zapisów ustawy o ochronie osób i mienia pracownicy ochrony nie mogliby wykorzystywać w trakcie realizacji zadań „minikamer rejestrujących obraz i dźwięk”.
Taka konstatacja jest bardzo ważna dla wszystkich, którzy zarządzają obiektami podlegającymi obowiązkowej ochronie i innymi terenami chronionymi. Muszą spełnić wszystkie obowiązki informacyjne oraz cele przetwarzania pozyskanych danych w kontekście RODO. Należy też pamiętać, aby w regulaminie pracy i innych stosownych procedurach opisać dokładnie, jak postępować z kamerą, jakie są obowiązki pracownika, co robić z danymi, czemu mają służyć w procesie nadzoru nad pracownikiem ochrony.
Dlaczego to jest tak ważne? Wydaje się, że z punktu widzenia pracownika – który bywa oskarżany o niewłaściwe działania, że postępuje w sposób niezgodny z prawem – przekazanie kamery do jego użytkowania będzie wyrazem troski o jego bezpieczeństwo prawne, a także o profesjonalizm działania. Dbamy o jakość wykonywanych obowiązków (przeciwdziałamy naruszeniom prawa i procedur przez pracownika), lepiej nadzorujemy ich pracę. Wskazując jasno, że nagrywamy podejmowane czynności, możemy też ograniczać sytuacje konfliktowe i minimalizować agresywne, przemocowe zachowania, z którymi ma do czynienia interweniujący pracownik. Osoba, wobec której podejmowana jest interwencja, również widzi, że jej zachowania są monitorowane. Pamiętajmy, że większość ludzi w sytuacji problemowej, kryzysowej czy konfliktowej natychmiast sięga po urządzenie mobilne/telefon i nagrywa jej przebieg – warto mieć „swój” obiektywny materiał.
W przypadku funkcjonariuszy służb państwowych te zadania są bardzo podobne. Skoncentruję się na policjantach – ich służba jest kluczowa dla bezpieczeństwa każdej społeczności lokalnej. Od policjantów oczekuje się poświęcenia i zaangażowania, działania w granicach prawa i na podstawie prawa, empatii i etycznych postaw oraz poszanowania praw człowieka – po prostu profesjonalnego działania. Zestawmy to z ogromną liczbą interwencji ok. 5,7 mln rocznie. Gros dotyczy interwencji w miejscach publicznych, które wymagają szczególnej uwagi, ostrożności i byłoby dobrze precyzyjnie je monitorować. Właśnie dlatego stosuje się kamery, aby zapewnić praworządność – bezstronne działanie zgodne z prawem i procedurami, a w sytuacji kiedy obywatel ma wątpliwości, by mieć szansę przejrzenia toku tej interwencji i oceny, czy sposób działania policjanta był adekwatny, czy nie naruszył prawa, a więc był właściwy w określonej sytuacji.
Ale jest też drugi, nie mniej istotny aspekt. Przełożony, dowódca ma dbać o to, żeby policjant czuł się bezpiecznie i pewnie podejmował decyzje o rozpoczęciu interwencji, żeby wiedział, co ma robić, by działać profesjonalnie. Pomijając kwestie wyszkolenia, wyposażenia i przygotowania do służby, to właśnie kamera nasobna może stanowić wsparcie, kiedy pojawiają się wątpliwości, gdy zarzuca się policjantom przekroczenie uprawnień czy niedopełnienie obowiązków itp. Powszechne zastosowanie kamer nasobnych nie tylko przez policjantów, ale także przez Straż Graniczną, Służbę Więzienną, Straż Miejską, uzbrojone formacje ochronne (SUFO) mogłoby zmienić obraz prowadzonych interwencji w Polsce, wpływając pozytywnie na każdą ze stron i obniżając gotowość do konfrontowania się, zwłaszcza z użyciem przemocy.
Patrząc na to w ten sposób, kamera może być istotnym wsparciem dla działań policyjnych. Nie należy się bać tych urządzeń, trzeba – i to jest także moje doświadczenie dotyczące służby – tłumaczyć pracownikom, również policjantom, że to nie jest działanie przeciwko nim, to nie jest próba nadmiernego kontrolowania ich działania. Zastosowanie kamer nasobnych ma głęboki sens ochrony prawnej i wpływa na profesjonalizm, którego oczekujemy czy to od policjanta, czy pracownika ochrony.
Niektórzy producenci oferują hybrydową możliwość stosowania kamer na mundurze lub w odpowiednich panelach mocujących w pojazdach. Doświadczenia policyjne wielu państw potwierdzają potrzebę monitorowania przestrzeni wokół pojazdu, kiedy interwencja jest podejmowana, lub wnętrza w sytuacji przewożenia zatrzymanego. To kolejne ważne rozwiązanie. Miałem przyjemność kilka lat temu inicjować pilotaż w Wielkopolsce w zakresie wdrażania kamer w pojazdach policyjnych przeznaczonych m.in. dla komórek patrolowo-interwencyjnych i ruchu drogowego.
Był to znaczący i potrzebny projekt, którego uzasadnienie jest podobne, jak w przypadku kamer nasobnych. Obraz z kamery pojazdu często pozwala wyjaśnić przyczyny takiego zdarzenia i ocenić, czy policjant działał w sposób właściwy. Integracja z kamerami nasobnymi może wzbogacić ocenę zdarzenia. Pojazdy patrolujące tereny chronione również powinny posiadać takie urządzenia.
Interwencje
Niektóre interwencje nie kończą się szczęśliwie. Znamy takie przypadki, chociażby wydarzenia z bieżącego roku odnotowane w województwie dolnośląskim zakończone śmiercią osób poddanych interwencjom: Lubin – 6 sierpnia; Wrocław – 2 sierpnia; Wrocław – 30 lipca. Opis zdarzeń wskazuje na agresywne zachowanie mężczyzn wobec policjantów oraz intoksykację środkami zmieniającymi świadomość. Nie wszystkie okoliczności zdarzeń są jasne.
Wątpliwości dotyczyły także wielu interwencji realizowanych w miejscach publicznych wobec osób protestujących, manifestujących swoje poglądy. Rozważania w tym zakresie należy prowadzić, nie zapominając o empatii, współczuciu wobec rodzin osób, które straciły życie, lub tych, które odniosły obrażenia. Jednocześnie odnosząc się do sposobu postępowania policjantów, pamiętajmy o ich ofierze i wielu tragicznych zdarzeniach, atakach, które ich dotykają – ponad 150 policjantów poległo na służbie od czasu powstania policji w roku 1990.
Czy stosowanie kamer jest pomocne? Jak wyglądałby w pełni monitorowany przebieg każdej poważnej interwencji? Dzisiaj jeszcze nie da się precyzyjnie odpowiedzieć na tak postawione pytania, gdy odnosimy się do tegorocznych wydarzeń, ale powszechne wykorzystanie kamer nasobnych, szkolenia w tym zakresie oraz uświadamianie obywateli o sposobie działania policji i rejestrowaniu podejmowanych czynności na pewno wpłyną na mniejszą liczbę ofiar, redukcję naruszeń oraz generalną poprawę jakości służby i jej efektów. Integracja danych monitorujących pozwoli profesjonalnie zarządzać bezpieczeństwem w przestrzeni publicznej, przeciwdziałać nadużyciom i troszczyć się o bezpieczeństwo mieszkańców RP.
Pisząc krótko o osobistych urządzeniach rejestrujących, trudno szerzej komentować problemy interwencyjne identyfikowane w ostatnich latach w Polsce. Trzeba jednak pamiętać o kluczowej roli procesu szkolenia policjantów oraz często zaniedbywanego doskonalenia zawodowego w zakresie taktyki i technik interwencji podejmowanych lokalnie, w jednostkach policji. Czy skorzystano z wniosków po poprzednich tragicznych wydarzeniach związanych ze służbą, czy zrealizowano polecenia dotyczące nadzoru i organizacji służby? Jak oceniono stosowanie kamer nasobnych w toku interwencji? Na te pytania warto znać odpowiedzi, próbując optymalizować procesy podejmowania działań przez uprawnione podmioty wobec obywateli. Zgodnie z powszechnym przekonaniem kamery nasobne pozytywnie wpływają na bezpośrednie wykonywanie tak określonych czynności.
Przyszłość kamer nasobnych
Przewiduję, że wszyscy działający w przestrzeni publicznej i podejmujący interwencje wobec obywateli będą wyposażeni w nadajniki komunikacyjne zintegrowane z innymi urządzeniami, którymi operuje funkcjonariusz lub pracownik ochrony. W trybie przekazywania materiału w czasie rzeczywistym – strumieniowania sygnału wizyjnego i dźwiękowego do stanowiska kierowania kamera nasobna pozwoli na profesjonalne, trafne zarządzanie wybranymi elementami interwencji, akcji lub operacji służących bezpieczeństwu. Funkcjonalności oparte na zdalnym włączaniu urządzenia lub dostępie do strumienia wizyjnego mogą być istotne w sytuacjach awaryjnych, np. braku kontaktu z pracownikiem.
Przyszłością, w wielu aspektach naszego życia, będą także usługi chmurowe. Gromadzenie materiału z interwencji w chmurze znacznie ułatwi jego przetwarzanie, a wskazane możliwości dostępu do obrazu z kamery na odległość wpłyną na optymalizację zarządzania urządzeniami i działaniami policyjnymi. Analiza danych zostanie wsparta w znacznie szerszym zakresie niż dotychczas sztuczną inteligencją (AI), co będzie skutkowało m.in. automatyzacją procesów przetwarzania informacji. Pozwoli to zredukować czas zaangażowania pracowników do czynności analitycznych i nadzorczych. Wykorzystanie AI wpłynie na jakość prezentowanych danych, pozwoli generować precyzyjne raporty.
Zastosowanie technologii deep learning i połączenie na potrzeby analizy danych z wielu sensorów, źródeł danych – rzeczywista integracja danych – w przyszłości umożliwi predykcję zdarzeń, zachowań osób poddanych interwencji. Przyszłość to także profilowanie sprawców i ich zachowań w czasie rzeczywistym, a wykorzystanie w tym zakresie nasobnych urządzeń komunikacyjnych wydaje się pożądane i interesujące. Nie wolno oczywiście zapominać o ochronie danych osobowych i trosce o prawa podstawowe każdego z nas.
Omawiane rozwiązania i perspektywa szerokiego stosowania kamer nasobnych wymagają działań świadomościowych, edukacyjnych w społeczeństwie oraz w odniesieniu do funkcjonariuszy i pracowników, którzy obawiają się nowych rozwiązań technologicznych, nie chcą być stale monitorowani, nadzorowani poprzez zdalne systemy audio-wideo.
Poszukanie właściwych, akceptowalnych przez wszystkie strony procedur jest niezbędne. Kamery nasobne to w rzeczywistości troska o bezpieczeństwo prawne policjantów i innych funkcjonariuszy oraz pracowników ochrony, szansa na obniżenie poziomu emocji, agresji podczas interwencji i gwarancja dla obywateli w zakresie możliwości weryfikacji sposobu prowadzenia czynności na miejscu zdarzenia.
|
 |
