Centralny Port Komunikacyjny – wszystko, co chcielibyście wiedzieć, ale boicie się zapytać

To nie będzie tekst o tym, na ile budowa nowego portu lotniczego w Polsce jest w ogóle zasadna, ani o tym, która frakcja polityczna podjęła w tej sprawie słuszne decyzje. Nie odnosimy się w nim do tego, czy wybrana lokalizacja jest najbardziej korzystna, a przygotowanie terenu pod budowę odbywa się zgodnie z zasadami sprawiedliwości społecznej. Zostały podjęte kluczowe decyzje i port powstanie. Znanych jest już wiele szczegółów dotyczących tego ogromnego przedsięwzięcia i te dane przedstawiamy.

CPK w liczbach

Lokalizacja, powierzchnia

Wieś Stanisławów, gmina Baranowice, powiat grodziski, województwo mazowieckie – to tam w ciągu siedmiu najbliższych lat powstanie gigantyczny intermodalny węzeł transportowy, łączący lotnisko o charakterze huba – Port Lotniczy Solidarność – i podziemny węzeł kolejowy, do którego ma być poprowadzony dogodny i szybki dojazd drogowy z największych polskich miast. Port będzie oddalony 37 km od Warszawy i 78 km od Łodzi. Z głównymi miastami w kraju połączy go sieć Kolei Dużych Prędkości, dzięki której czas przejazdu między Warszawą a największymi miastami w Polsce wyniesie do 2,5 godz.

Kompleks zajmie ok. 30 km², a oprócz lotniska i węzła kolejowego całe aerotropolis – obszar bezpośredniego otoczenia CPK – będzie się składać także z:

• systemu dróg publicznych – inwestycja obejmuje budowę i modernizację infrastruktury drogowej w celu zapewnienia efektywnego transportu do i z CPK;
• Cargo City – specjalnej strefy przeznaczonej na obsługę transportu towarowego, magazynowanie i logistykę;
• Airport City – tereny przeznaczone pod działalność związaną z przemysłem lotniczym, parki biurowe, przestrzenie wystawiennicze, centra badawcze oraz ośrodki innowacji do użytku zarówno komercyjnego, jak i publicznego;
• inwestycji towarzyszących, takich jak:
• sieć przesyłowa i dystrybucyjna energii elektrycznej,
• system kanalizacyjny,
• urządzenia i obiekty do obsługi ruchu lotniczego.

Całość projektu ma być zgodna z europejskimi planami rozwoju transportu intermodalnego oraz celami klimatycznymi Unii Europejskiej.

Przepustowość

Planowana przepustowość lotniska „Solidarność” to ponad 32 mln pasażerów rocznie w pierwszym etapie. „Projekt terminala w perspektywie długoterminowej pozwoli na jego elastyczną rozbudowę zgodnie z bieżącymi potrzebami i prognozami rozwoju rynku”, napisano na stronie cpk.pl (dostęp: 6.03.2025), aż do 60 mln, jak podaje Monitor Polski z 31 grudnia 2024 r. IATA (International Air Transport Association – Międzynarodowe Zrzeszenie Przewoźników Powietrznych) przewiduje, że w początkowej fazie działalności CPK obsłuży ok. 200 tys. ton ładunków rocznie, a wolumen będzie rósł aż do 1,5 mln ton w 2060 r.

Dla porównania: największy obecnie port lotniczy w Polsce, Lotnisko Chopina w Warszawie, w rekordowym 2024 r. przyjął 21,3 mln pasażerów. Rekordowy okazał się także tonaż odprawionego cargo w 2024 r., który wyniósł ponad 117 tys. ton (+13% r/r). Eksperci podkreślają, że zbliża się on do granicy przepustowości, a zbyt bliskie położenie dzielnic mieszkalnych i dużych tras szybkiego ruchu, limity hałasu i ograniczenia środowiskowe uniemożliwiają jego istotną rozbudowę. Portal rynek-lotniczy.pl zauważa (dostęp: 5.03.2025), że „skala ruchu transferowego na Lotnisku Chopina w ostatnich latach spadła”. W roku bieżącym ma on stanowić 24% ruchu, a później 27% (lata 2027–29), aż do 29% w 2032 r. IATA prognozuje, że na PCK ma on stanowić ok. 40%. Dużego potencjału upatruje się zwłaszcza w relacjach: Europa – Azja, Europa – Ameryka Północna i Ameryka Północna – Azja. Chociaż lotnisko będzie obsługiwać wszystkie rodzaje połączeń, z naciskiem na długie dystanse, ta kategoria pasażerów jest kluczowa dla jego rentowności.

Polskie lotniska regionalne także zanotowały znakomite wyniki, obsługując w minionym roku blisko 38 mln pasażerów (co łącznie z wynikiem Chopina daje niemal 60 mln podróżnych). To wzrost o ponad 14% w porównaniu do roku 2023, a także o ponad 26% w stosunku do 2019 r. Dodajmy, że obecnie lotniska regionalne obsługują 64% ruchu lotniczego w Polsce. Dla porządku odnotujmy też, że oprócz 15 portów lotniczych obsługujących ruch pasażerski, z czego pięć obsługuje również transport cargo (patrz: Mapa lotnisk w Polsce), mamy w kraju także szereg lotnisk wojskowych i sportowych.

Wzrost liczby pasażerów odnotowany na polskich lotniskach w ub.r. jest zgodny z globalnymi trendami. W roku 2024 w całej Europie lotniska odnotowały wzrosty: 2,5 mld podróżnych, co oznacza „wzrost o 7,4% w porównaniu do 2023 r. i o 1,8% w stosunku do 2019 r.”, jak podaje portal lotnisko-chopina.pl (dostęp: 5.03.2025). Trzeba mieć jednak na uwadze, że rynek europejski, który obecnie odpowiada aż za ¼ rynku (26% w 2023 r.), w nadchodzących dekadach obniży swój udział do 1/5. W roku 2043 ma on wygenerować już tylko 19,5% ruchu powietrznego (dane IATA „Air Passenger Market analysis”, za: rynek-lotniczy.pl, dostęp: 6.03.2025). Mimo to prognozy IATA dla CKP zakładają, że m.in. ze względu na swoje centralne położenie i dobre skomunikowanie z miastami będzie to liczący się hub w regionie i 12. pod względem wielkości lotnisko w Europie.

Największy w Polsce port lotniczy, Lotnisko Chopina jest na 31. miejscu w Europie pod względem wielkości. Inne ważne lotniska z regionu CEE są jeszcze mniejsze – Port lotniczy Praga im. Václava Havla odprawia do 18 mln pasażerów rocznie, a Lotnisko im. Ferenca Liszta w Budapeszcie obsługuje do 15 mln pasażerów rocznie, a więc oba plasują się bliżej 40. miejsca.

CKP w perspektywie globalnej

Prognozy wskazują, że w najbliższych dekadach zarówno ruch pasażerski, jak i lotniczy transport cargo będą systematycznie rosnąć, choć tempo tego wzrostu może się różnić w zależności od przyjętych założeń. Rozwój lotnictwa do 2060 r. będą napędzać m.in. czynniki demograficzne (wzrost klasy średniej, szczególnie w Azji i Afryce), postęp technologiczny (nowe samoloty i paliwa), polityka regulacyjna dotycząca zrównoważonego rozwoju oraz sytuacja geopolityczno-ekonomiczna.

Według prognoz IATA światowy ruch pasażerski będzie rósł średnio o 3,6–3,8% rocznie w perspektywie najbliższych dwóch dekad​. Oznacza to, że liczba obsługiwanych podróżnych może się zwiększyć ponaddwukrotnie – z ok. 4,5 mld w 2019 r. do nawet 10 mld pasażerów rocznie do 2050 r. Już w 2043 roku w powietrzu ma znaleźć się ośmiomiliardowy pasażer. Zresztą, po co wybiegać tak daleko w przyszłość! W bieżącym roku IATA spodziewa się ruchu na poziomie 5,2 mld (za: rynek-lotniczy.pl, dostęp: 6.03.2025). W optymistycznym scenariuszu (szybki rozwój PKB i brak większych kryzysów gospodarczych) do 2060 r. globalna liczba pasażerów mogłaby nawet potroić się względem poziomu z 2019 r. W scenariuszu pesymistycznym – wzrost wyniesie prawdopodobnie od 1,5 do 2 razy.

Równolegle z ruchem pasażerskim będzie się rozwijać lotniczy transport towarów. Choć pod względem masy stanowi on poniżej 1% światowego wolumenu, odpowiada za ok. 35% wartości globalnego handlu, gdyż przewozi głównie towary wysokowartościowe i wymagające szybkiego transportu takie jak elektronika, części zamienne, dobra luksusowe, farmaceutyki. Te sektory będą się rozwijać wraz ze wzrostem zamożności społeczeństw. Prognozy długoterminowe Boeinga zakładają średni wzrost ruchu cargo rzędu 4% rocznie na głównych szlakach handlowych​. Oznacza to potencjalne podwojenie światowego tonażu cargo co 18–20 lat. Do jego wzrostu przyczyni się wiele czynników: rozwój e-commerce, zintensyfikowanie handlu między Afryką a Azją Wschodnią (ten do 2050 r. ma się potroić), rozwój technologii i zastosowanie samolotów bezzałogowych czy dronów towarowych. Mówi się wręcz o tym, że w perspektywie dwóch–trzech najbliższych dekad każdy większy sklep będzie dysponował własnym dronem towarowym. Nawet w przypadku ziszczenia się negatywnych scenariuszy (m.in. koszty paliw, regulacje środowiskowe, kryzysy gospodarcze i polityczne) transport lotniczy cargo ma przed sobą perspektywę lepszego rozwoju niż loty pasażerskie.

CKP. Koszt inwestycji, harmonogram budowy

Jak czytamy w otwarciu Monitora Polskiego z 9 stycznia 2025 r.: „Okres realizacji Programu Wieloletniego ustala się na lata 2024–2032” oraz „Łączny limit zaangażowania środków Skarbu Państwa na realizację Programu Wieloletniego wynosi 62 901 000 000 zł (sześćdziesiąt dwa miliardy dziewięćset jeden milionów złotych)”. Program nie obejmuje wydatków z budżetu państwa. Budowa CPK ma być finansowana także z funduszy unijnych, długów zaciągniętych w bankach oraz obligacji emitowanych przez spółkę CPK. Łączny koszt do 2032 r. ma wynieść 131,7 mld zł. 17 marca 2025 r. spółka została dokapitalizowana kwotą 1,9 mld zł. Środki te zostaną przeznaczone na realizację zadań bieżących, obejmujących przede wszystkim podprogramy związane z infrastrukturą lotniskową, kolejową, nieruchomościami, rozwojem otoczenia oraz inwestycjami rozwojowymi. W pierwszej transzy (grudzień 2024) wypłacono 3,5 mld zł. CPK jako spółka celowa realizuje ustawowe zadania inwestycyjne, które wymagają nakładów z budżetu państwa. Bez przekazanych środków ich wykonanie nie byłoby możliwe – skomentował Maciej Lasek, pełnomocnik rządu ds. CPK, sekretarz stanu w Ministerstwie Infrastruktury.  

Etap II projektu, czyli zaplanowany na lata 2024–32, uwzględnia zakończenie budowy do 2031 r. i uruchomienie portu do końca 2032 r. Oznacza także przeniesienie ruchu z Lotniska Chopina do Baranowa. Budowa i cały koncept CPK są zaprojektowane etapowo i modułowo, co oznacza, że gdy prognozy okażą się trafne, a zapotrzebowanie na przepustowość wzrośnie, port lotniczy będzie można rozbudować, i taka możliwość jest uwzględniona w projekcie.

Port Lotniczy „Solidarność” – projekt

Pod koniec czerwca 2019 r. z inicjatywy Ambasady Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz spółki CPK odbyły się międzynarodowe warsztaty architektoniczne, które miały przybliżyć wizję portu w Stanisławowie. Swoje koncepcje przedstawiły zaproszone do udziału renomowane pracownie architektoniczne: Zaha Hadid Architects, Foster + Partners, Chapman Taylor, Grimshaw Architects, Benoy oraz Pascall + Watson. Ostatecznie projekt architektoniczny Centralnego Portu Komunikacyjnego został powierzony brytyjskiej pracowni Foster + Partners, znanej z realizacji nowoczesnych i funkcjonalnych obiektów na całym świecie. Współpracując z firmą Buro Happold, architekci opracowali koncepcję, której centralnym elementem jest przestronne atrium, pełniące funkcję węzła komunikacyjnego integrującego transport lotniczy, kolejowy i drogowy. ​

Sercem portu ma się stać atrium zwieńczone dachem przypominającym diament, gdzie pasażerowie będą mogli swobodnie przemieszczać się między różnymi środkami transportu. Dzięki zastosowaniu dużych połaci ze szkła wnętrze zostanie wypełnione naturalnym światłem, co ma stworzyć przyjazną i komfortową atmosferę. ​Projekt zakłada również wykorzystanie nowoczesnych technologii i rozwiązań proekologicznych, takich jak systemy oszczędzania energii czy zarządzania wodą deszczową, co wpisuje się w globalne trendy zrównoważonego rozwoju. Ponadto elastyczność konstrukcji umożliwi przyszłą rozbudowę portu w zależności od rosnących potrzeb transportowych.

Doradcą strategicznym CPK pod koniec 2020 r. został Port Lotniczy Incheon z Seulu, główne międzynarodowe lotnisko w Korei Południowej. Współpraca została nawiązana w celu zapewnienia wiedzy operacyjnej i komercyjnej niezbędnej do efektywnego zarządzania dużym lotniskiem przesiadkowym, jakim ma być CPK. Incheon International Airport to jedno z najlepiej ocenianych lotnisk na świecie, zajmujące czwarte miejsce w rankingu Skytrax pod względem jakości obsługi. Jego doświadczenie w zarządzaniu dużym portem przesiadkowym jest kluczowe dla sukcesu projektu CPK. Umowa z Portem Lotniczym Incheon została podpisana na trzy lata, a jej wartość wyniosła 3,5 mln euro. W ramach współpracy koreańscy eksperci mieli dostarczyć wiedzę i doświadczenie, których brakuje w Polsce, ponieważ tak duży projekt nie był wcześniej realizowany w naszym kraju. Dzięki tej współpracy CPK ma szansę stać się jednym z czołowych portów lotniczych na świecie, czerpiąc z najlepszych praktyk i innowacyjnych rozwiązań stosowanych na lotnisku Incheon.

Kolej Dużych Prędkości

Równocześnie z budową lotniska CPK powstanie 140-kilometrowa linia kolejowa umożliwiająca szybkie połączenie na odcinku Warszawa – CPK – Łódź Fabryczna. Przejazd z CPK do Warszawy ma trwać ok. 15 min, a do Łodzi Fabrycznej – 25. W tym samym czasie będą prowadzone zaawansowane prace budowlane na odcinkach do Wrocławia i Poznania. Docelowo, dzięki programowi „Polska w 100 minut”, czas przejazdu z Warszawy do tych miast ma wynosić ok. 100 min. Główna linia „Y” połączy Warszawę, CPK, Łódź, Wrocław i Poznań, stanowiąc szkielet nowej sieci Kolei Dużych Prędkości. Planowane są także dodatkowe odgałęzienia do Trójmiasta, Krakowa, Katowic, a skrócenie czasu przejazdu między Warszawą a miastami południa i zachodu wpłynie pozytywnie także na wzrost ruchu z Lublina, Białegostoku czy Szczecina. Sieć KDP ma liczyć łącznie ok. 2 tys. km nowych linii kolejowych, które zostaną wybudowane etapami do 2040 r. Skorzystają na niej także mniejsze miejscowości położone na trasie: Grudziądz, Sieradz czy Kalisz, w którym wzrost liczby podróżnych ma wynieść ponad 400%.

KDP ma na celu stworzenie zintegrowanego systemu transportowego, w którym będzie współdziałać z transportem lotniczym i drogowym, zapewniając płynne przesiadki i skracając czas podróży między kluczowymi miastami. Nowe linie KDP zostaną przystosowane do prędkości projektowej do 320 km/h i zelektryfikowane w systemie 25 kV prądu przemiennego. Przy tak dużych prędkościach konieczne będzie zastosowanie nowych technologii sterowania ruchem (Europejski System Sterowania Pociągiem ERTMS/ETCS). Nowoczesny będzie także tabor, w którego skład wejdą pociągi zaprojektowane zgodnie z duchem czasu: z komfortowymi wagonami, wyposażonymi w ergonomiczne fotele i z dostępnym stabilnym Internetem.

Koszt komponentu kolejowego, w tym budowy linii „Y” łączącej Warszawę, CPK, Łódź, Wrocław i Poznań, ma wynieść ponad 76,8 mld zł. Finansowanie inwestycji ma pochodzić, podobnie jak reszty projektu CPK, ze środków Skarbu Państwa, funduszy unijnych oraz źródeł zewnętrznych, takich jak dług bankowy czy emisja obligacji przez spółkę CPK. ​

CPK jako nowoczesny hub transportowy

CPK to jedno z największych przedsięwzięć infrastrukturalnych w historii Polski. Jego celem jest nie tylko usprawnienie polskiego transportu lotniczego, ale także stworzenie nowoczesnego węzła kolejowego i logistycznego, który znacząco wpłynie na polską gospodarkę i mobilność obywateli. W założeniu projektantów CPK ten port ma być impulsem dla polskiej gospodarki w myśl zasady, że jedno miejsce pracy w sektorze lotniczym tworzy trzy nowe miejsca pracy w innych dziedzinach gospodarki. Według raportu firmy Kearney z 2020 r. w szczytowym okresie realizacji inwestycji, przypadającym na rok 2026, przewiduje się utworzenie ok. 95,2 tys. nowych miejsc pracy. W podziale na sektory inwestycje kolejowe mają wygenerować 57 tys. miejsc pracy, lotnicze – 28,4 tys., a drogowe – 9,8 tys. W latach 2020–34, dzięki inwestycjom w lotnisko i kolej, polska gospodarka zyska dodatkowe 126,6 mld zł. Największy wpływ na ten wzrost będą miały inwestycje kolejowe (61%), lotnicze (22%) i drogowe (17%).

Duże porty lotnicze są impulsem do rozwoju gospodarczego, oddziałując bezpośrednio i pośrednio na rynek regionalny i krajowy, i wpływają pozytywnie na zatrudnienie, wartość dodaną oraz wpływy budżetowe.

źródło: Monitor Polski z dnia 31.12.2024 r.

Budowa CPK przyniesie największe korzyści branży budowlanej, która otrzyma ponad 80% środków przeznaczonych na ten projekt. Produkcja globalna w tym sektorze wzrośnie o ok. 162 mld zł, a wartość dodana brutto – o 94 mld zł. W roku 2026, szczytowym okresie budowy, w sektorze tym powstanie 72 tys. nowych miejsc pracy (źródło: cpk.pl, dostęp: 6.03.2025).

Projekt ma kluczowe znaczenie dla sektora transportu i logistyki, ale może również stanowić kamień milowy w rozwoju branży security. Nowoczesne lotnisko i hub kolejowy oznaczają nowe wyzwania w zakresie ochrony pasażerów i ładunków oraz infrastruktury krytycznej. CPK będzie punktem strategicznym pod względem zarówno ekonomicznym, jak i bezpieczeństwa narodowego. Jak podkreślał dyrektor komunikacji Konrad Majszyk w wywiadzie udzielonym aspolska.pl w 2020 r.: Kwestie bezpieczeństwa są absolutnie kluczowe dla funkcjonowania CPK w przyszłości. Dlatego bierzemy pod uwagę szeroki wachlarz zagadnień, takich jak bezpieczeństwo pasażerów, bezpieczeństwo statków powietrznych, zabezpieczenia cyfrowe itd. Ze względu na charakter przedsięwzięcia, szczegóły dotyczące planów zabezpieczenia, stosowanych sił i środków, a także przewidywanych scenariuszy zagrożeń dla Centralnego Portu Komunikacyjnego z oczywistych względów nie mogą być przedmiotem publicznej dyskusji – przekazało nam w marcu 2025 r. Biuro Prasowe CPK. Zapewniono nas jednak, że za wskazówkę przy projektowaniu systemów zabezpieczeń ma służyć doświadczenie istniejących portów lotniczych: CPK korzysta oczywiście z doświadczeń funkcjonujących portów lotniczych, ale także stara się przewidywać nowe zagrożenia wynikające zarówno ze specyfiki CPK, jak i obecnej sytuacji geopolitycznej.

Kiedy faktycznie powstanie i jaki kształt ostatecznie przybierze CPK? To, co możemy wyczytać w oficjalnych komunikatach i rozporządzeniach, należy traktować z pewną rezerwą. Prognozy przepustowości CPK, którymi posługiwałam się w niniejszym artykule, mają zostać powtórzone jeszcze dwukrotnie. Ich wyniki zapewne będą miały wpływ na kolejne decyzje dotyczące portu. Na kilka godzin przed oddaniem artykułu media obiegła informacja o niedostatecznym przygotowaniu Lotniska Chopina do rozbudowy, która miała rozpocząć się wiosną 2026 r. i potrwać do 2029. Ten krok jest kluczowy dla powstania CPK, ponieważ ma umożliwić rozwój Polskim Liniom Lotniczym LOT i zwiększenie funkcji huba polskiego lotniska. W związku z opóźnieniem na Okęciu może przesunąć się w czasie także oddanie Centralnego Portu Komunikacyjnego. Z początkiem tego roku pod znakiem zapytania stanęła także nazwa Portu. Pojawiły się głosy za tym, aby lotnisko na CPK nosiło imię Fryderyka Chopina. Mimo wszystkich niewiadomych… to CPK stoi przed wyjątkową szansą wybudowania huba od podstaw i szytego na miarę, zgodnie z zapotrzebowaniem i wymaganiami użytkowników. •

Przetargi związane z zabezpieczeniem i ochroną Spółki oraz jej obiektów
są uruchamiane sukcesywnie w miarę potrzeb i zatwierdzanych koncepcji oraz planów.
Informacje o kolejnych przetargach dotyczących CPK można znaleźć na stronie: https://portal.smartpzp.pl/cpk

redaktorka „a&s Polska”

Adela Prochyra