Problemy z planowaniem tras kablowych przeznaczonych do technicznych urządzeń ppoż. w obiektach budowlanych

Janusz Sawicki
Instytut Bezpieczeństwa Pożarowego Nodex

Bezpieczeństwo pożarowe obiektów jest wymaganiem podstawowym nr 2 dla obiektów budowlanych i ujęte tam tezy dotyczące obszarów bezpieczeństwa pożarowego powinny być bezwzględnie w tych obiektach spełnione.
Duży udział w zapewnieniu akceptowalnego poziomu bezpieczeństwa pożarowego mają techniczne urządzenia, systemy i instalacje przeciwpożarowe. Integralną częścią tych systemów i instalacji są trasy kablowe, za pomocą których są one zasilane, kontrolowane i sterowane.

Trasy kablowe wraz z urządzeniami nośnymi i zamocowaniami wg § 187, pkt 3 Warunków Technicznych¹⁾ są określane zespołami kablowymi. Warunki techniczne definiują je następująco: „przewody i kable elektryczne oraz światłowodowe, zwane dalej zespołami kablowymi, stosowane w systemach zasilania i sterowania urządzeniami służącymi ochronie przeciwpożarowej, powinny zapewniać ciągłość dostawy energii elektrycznej lub przekazu sygnału przez czas wymagany do uruchomienia i działania urządzenia, z zastrzeżeniem ust. 7. Ocena zespołów kablowych w zakresie ciągłości dostawy energii elektrycznej lub przekazu sygnału, z uwzględnieniem podłoża i przewidywanego sposobu mocowania do niego, powinna być wykonana zgodnie z warunkami określonymi w Polskiej Normie²⁾ dotyczącej badania odporności ogniowej”.

Z tego zapisu wynikają następujące wnioski:

1. Zespół kablowy składa się z kabli i przewodów oraz urządzeń nośnych, takich jak drabinki, koryt kablowych różnego rodzaju, uchwytów i innego rodzaju osprzętu mocującego o odpowiednich parametrach odporności ogniowej. Wszystkie te składowe są określone przez klasyfikację definiującą ich odporność na temperaturę pożaru. I tak przewody są klasyfikowane za pomocą właściwości dostarczania energii elektrycznej i sygnału w warunkach pożaru jako PH 15, 30, 60, 90, 120 dla kabli cienkich oraz P 15, 30, 60, 90 dla kabli grubych. Cały zespół kablowy i elementy nośne przyjęto oceniać zgodnie z normą DIN 4102-12 Zachowanie się materiałów i elementów budowlanych pod wpływem ognia. Część 12: podtrzymanie funkcji elektrycznych linii kablowych. Wymagania i badania. Są one klasyfikowane jako E 30, 60, 90.
2. Zespół kablowy należy zawsze oceniać, biorąc pod uwagę rodzaj podłoża, do którego będą mocowane w obiekcie.
   O ile przesłanie pierwszego wniosku jest zrozumiałe, o tyle zapis wniosku drugiego może stanowić problem dla projektantów i wykonawców instalacji ppoż. Występuje on np. wtedy gdy obiekt budowlany ma klasę odporności ogniowej E, a ściany i elementy, do których mają być mocowane zespoły kablowe, są klasyfikowane jako EI 0.

Z praktyki Instytutu Bezpieczeństwa Pożarowego Nodex wynika, że urządzenia przeciwpożarowe, a więc również zespoły kablowe służące do zasilania tych urządzeń i sterowania nimi, są montowane w ostatnich etapach realizacji budowy obiektu, co jest zrozumiałe. Wydaje się natomiast błędem brak planowania tras kablowych w odniesieniu do urządzeń przeciwpożarowych w czasie tworzenia projektu architektonicznego. Ten błąd powoduje niewątpliwie zwiększenie kosztów i wydłużenie czasu inwestycji, a niekiedy uniemożliwia spełnienie wymagania podstawowego nr 2 zgodnie z obowiązującymi przepisami. W takich przypadkach są stosowane różne rozwiązania zamienne zwiększające zazwyczaj koszty instalacji przeciwpożarowych.

To bardzo dziwna sytuacja chociażby dlatego, że planowanie tras kablowych bytowych instalacji elektrycznych i sanitarnych jest dokonywane już w procesie realizacji projektu budowlanego. Operaty budowlane i projekty architektoniczne przewidują co prawda instalowanie technicznych urządzeń ppoż., takich jak wentylatory oddymiające, klapy odcinające, centrale sterujące i inne, niestety nie ma w nich wymagań dotyczących zespołów kablowych, czyli zapewnienia odpowiedniego podłoża lub konstrukcji nośnych do mocowania tras kablowych, a także przebiegu zespołów kablowych w rzeczywistym obiekcie budowlanym.

Tego rodzaju problemy wystąpiły m.in. w trakcie realizacji tras kablowych w obiekcie Dworca Łódź Fabryczna. Spełnienie postulatów dotyczących wykonania przeciwpożarowych zespołów kablowych zgodnie z przepisami wymagało od wykonawców tych zespołów olbrzymiej inwencji i niemałych nakładów finansowych. Z pomocą IBP Nodex zadanie to zostało wykonane pomyślnie i obiekt został odebrany.

Znamienne są tutaj dwa przypadki wymagające rozwiązania problemów z przeciwpożarowymi trasami kablowymi: pierwszy to zespoły nośne w hali głównej służące do sterowania i zasilania instalacji oddymiania grawitacyjnego, drugi to sterowanie i zasilanie przeciwpożarowych klap odcinających otwierających otwory oddymiania mechanicznego. Przypadki te zaprezentowano na fot. 1 i 2.
W obu przypadkach należało zastosować specjalne rozwiązania i zabiegi techniczne, które pozwoliły na zrealizowanie zasilania urządzeń przeciwpożarowych i sterowania nimi.

Podsumowanie
W artykule nie opisano szczegółowych rozwiązań technicznych zastosowanych w obiekcie Dworca Łódź Fabryczna. Przytoczone przykłady obrazują problem, jaki napotykają wykonawcy instalacji przeciwpożarowych. Ważne, by architekci i specjaliści, którzy opracowują operaty i scenariusze pożarowe w początkowej fazie tworzenia projektu budowlanego, zwrócili uwagę na to, aby problemy związane z rzeczywistym sposobem prowadzenia i mocowania przeciwpożarowych zespołów kablowych były rozwiązywane w początkowej fazie realizacji budowy.
Takie działania powinny być związane z uczestnictwem w procesie projektowym ekspertów, którzy potrafią w sposób właściwy i zgodny z przepisami ocenić i zaproponować rozwiązanie tych problemów. Wszystkich zainteresowanych zapraszam do dyskusji na ten temat na stronach IBP Nodex.

1) Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. z późniejszymi zmianami w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. nr 56, poz. 461).
2) PN-EN 1363-1:2001 Badania odporności ogniowej – Część 1: Wymagania ogólne.