Krzysztof Kunecki
Schrack Seconet Polska

Przy tworzeniu koncepcji bezpieczeństwa pożarowego, szczególnie w zakresie zapewnienia bezpiecznej ewakuacji osób w sytuacji zagrożenia dla obiektu handlowego, należy wziąć pod uwagę jego funkcjonowanie podczas codziennego użytkownika oraz fakt przebywania w nim osób, które nie są jego stałymi użytkownikami. Dobór urządzeń i rozwiązań powinien zapewnić pełny nadzór nad ewakuacją oraz umożliwiać aktywne wpływanie na procedurę ewakuacji w przypadku sytuacji specjalnych, wymagających np. przekierowania osób do innych wyjść ewakuacyjnych.

Zapewnienie bezpiecznej ewakuacji osób z budynku wymaga spełnienia niżej wymienionych warunków podstawowych:

1. wczesna i niezawodna detekcja i identyfikacja miejsca pożaru,
2. powiadomienie straży pożarnej w celu jak najszybszego rozpoczęcia akcji ratowniczo-gaśniczej,
3. zaalarmowanie osób przebywających w obiekcie o wykrytym zagrożeniu i skierowanie ich do najbliższych dostępnych wyjść ewakuacyjnych:
   – wysterowanie dźwiękowego systemu ostrzegawczego (DSO) lub sygnalizatorów akustycznych/optycznych w zależności od zastosowanego rozwiązania,
   – wysterowanie dynamicznego oświetlenia ewakuacyjnego (stosowanego opcjonalnie dla poprawy warunków ewakuacji),
4. uruchomienie urządzeń przeciwpożarowych odpowiedzialnych za wydzielenie strefy objętej pożarem od innych części obiektu, aby ograniczyć rozprzestrzenianie się pożaru, a w szczególności chronić drogi ewakuacyjne,
5. uruchomienie urządzeń oddymiających oraz zapobiegających zadymieniu, aby droga ewakuacyjna była wolna od dymu,
6. udrożnienie dróg ewakuacyjnych poprzez wysterowanie (zwolnienie) przejść systemu kontroli dostępu na drodze ewakuacji,
7. zapewnienie oświetlenia awaryjnego (ewakuacyjnego i zapasowego) w pomieszczeniach i na drogach ewakuacyjnych.

Opisane powyżej wytyczne powinny być zawarte w scenariuszu rozwoju zdarzeń w czasie pożaru, który powinien być przygotowany na etapie projektu budowlanego. Scenariusz pożarowy musi zawierać informacje o warunkach ochrony ppoż., analizę potencjalnych zagrożeń i wytyczne w zakresie doboru odpowiednich urządzeń. Za jego wykonanie odpowiadają projektant i rzeczoznawca ds. zabezpieczeń ppoż.

Na podstawie uzgodnionego scenariusza pożarowego należy dobrać wymagane urządzenia ppoż., stąd szczególnie istotna jest analiza warunków ewakuacji w celu wyboru optymalnego rozwiązania. Podstawowym warunkiem realizacji założeń scenariusza pożarowego jest automatyczne uruchomienie (zadziałanie) urządzeń przeciwpożarowych w przypadku wystąpienia pożaru w dowolnej części obiektu. Szczegółowe powiązania między ostrzegaczami pożarowymi a urządzeniami przeciwpożarowymi zabezpieczającymi wraz z dodatkowymi informacjami o warunkach ich wysterowania są zawarte w matrycy sterowań przygotowywanej na etapie projektu wykonawczego.

W zależności od wielkości zabezpieczanego obiektu, w momencie wystąpienia alarmu pożarowego konieczne jest wysterowanie często setek, a nawet tysięcy urządzeń wykonawczych. Dodatkowo należy też nadzorować stan poprawnego zadziałania uruchomionych urządzeń, a więc zarządca obiektu musi mieć narzędzie do sprawnego zrządzania urządzeniami i systemami dedykowanymi do ochrony ppoż.
W takim przypadku optymalnym rozwiązaniem jest zastosowanie dedykowanego certyfikowanego systemu integrującego urządzenia przeciwpożarowe (SIUP), który umożliwia nie tylko szczegółowe nadzorowanie (wizualizację) stanów pracy urządzeń, ale również ich pełną obsługę i sterowanie ręczne wieloma funkcjami. SIUP umożliwia też zmianę procedur automatycznego sterowania, co ma kluczowe znaczenie dla procedury ewakuacji i stanowi istotną różnicę w porównaniu z działającym automatycznie systemem sygnalizacji pożarowej, który inicjuje jednostadiowy tryb pracy urządzeń przeciwpożarowych zabezpieczających.

Podstawową zaletą SIUP jest jego elastyczność pozwalająca na optymalny – z perspektywy konkretnego typu obiektu – dobór elementów oraz funkcji, z zapewnieniem ścisłej współpracy i podziału kompetencji pomiędzy zintegrowanymi systemami. Istotną cechą systemu integrującego (w przeciwieństwie do standardowego systemu sygnalizacji pożarowej) jest możliwość spełnienia nieograniczonej liczby zadań i funkcji logicznych związanych z obsługą, sterowaniem i nadzorowaniem systemów w obiekcie, co ma szczególne znaczenie dla bezpiecznej ewakuacji obiektu.
W dalszej części artykułu zostaną omówione funkcje SIUP w zakresie zarządzania ewakuacją na poszczególnych etapach ewakuacji w odniesieniu do integrowanych systemów.

Wykrycie pożaru – weryfikacja alarmu i rozpoczęcie ewakuacji
W momencie wyzwolenia alarmu przez czujkę pożarową lub ROP system SIUP automatycznie przełącza się na grafikę z alarmującym elementem, z jednoczesnym przedstawieniem operatorowi (personelowi uprawnionemu) instrukcji (kroków) postępowania dla danego zagrożenia. Dodatkowo dla ułatwienia lokalizacji pożaru w sytuacji zastosowania czujek specjalnych (np. czujki zasysające dymu) czy też zwizualizowania obszaru zadziałania urządzeń ppoż. (np. instalacji tryskaczowych) mogą zostać zaprogramowane aktywne graficzne obszary nadzorowania, które pokazują, jaki obszar jest objęty zagrożeniem pożarowym i/lub oddziaływaniem urządzeń zabezpieczających. Ma to szczególne znaczenie dla dokonania szybkiej oceny konkretnego zdarzenia.

Instrukcja postępowania jest przygotowywana na podstawie instrukcji bezpieczeństwa pożarowego (wymaganej dla każdego obiektu). Powinna zawierać szczegółowe wytyczne postępowania, z czytelnymi informacjami w zakresie działania zintegrowanych urządzeń ppoż. w następujących obszarach: ewakuacja osób, ograniczenie rozprzestrzeniania się pożaru i zapewnienie bezpieczeństwa ekipom ratowniczym.

W przypadku integrowania SIUP z systemem dozoru wizyjnego (VSS) wyświetlany obraz z kamery powiązanej z alarmującym elementem z zagrożonego obszaru pozwala na szybszą weryfikację zagrożenia. Operator może potwierdzić zdarzenie pożarowe bezpośrednio z poziomu platformy informatycznej SIUP, a tym samym bezzwłocznie uruchomić procedury sterowania urządzeniami ppoż. zgodnie ze scenariuszem pożarowym. Integracja z VSS pozwala w szczególnych przypadkach także na uruchomienie procedury alarmowej, zanim zdarzenie zostanie wykryte przez czujki pożarowe. W przypadku wykrycia pożaru podczas rutynowej obserwacji obiektu operator systemu VSS może wysłać specjalny sygnał alarmowy do systemu integrującego, aby z poziomu systemu certyfikowanego na potrzeby zarządzania ewakuacją uruchomić procedurę sterowania urządzeniami ppoż. Za pomocą tego interfejsu może być przesłana także informacja o innym zdarzeniu niebezpiecznym (kryzysowym) w obiekcie, które wymaga odpowiedniej reakcji służb ochrony obiektu i ukierunkowanej ewakuacji. W tym zakresie niezbędne jest jednak osobne opracowanie procedury ochrony osób i ich ewakuacji z obiektu z wykorzystaniem SIUP.

Ewakuacja osób – zarządzanie ewakuacją
Po uruchomieniu urządzeń odpowiedzialnych za ewakuację, SIUP realizuje funkcję nadzoru nad skutecznością realizowanych funkcji podstawowych i dodatkowych dzięki integracji z innymi systemami. W przypadku integracji SIUP z systemem kontroli dostępu (SKD) nadzorowane jest – oprócz samego wysterowania przez wyjścia systemu sygnalizacji pożarowej aktywatorów przejść także potwierdzenie „zdjęcia” napięcia z samych elektrorygli dla potwierdzenia skuteczności wysterowania, a nadzorowanie systemu wentylacji pożarowej pozwala na weryfikację skuteczności oddymiania dróg ewakuacyjnych. W przypadku sytuacji specjalnych SIUP może być stosowany do sterowania ręcznego ewakuacją, np. za pośrednictwem DSO. W przypadku integracji cyfrowej DSO z SIUP istnieje możliwość uruchomienia lub zatrzymania zaprogramowanych komunikatów alarmowych i ostrzegawczych bezpośrednio z poziomu platformy informatycznej SIUP.

Zastosowany w obiekcie system dynamicznego oświetlenia ewakuacyjnego i jego integracja z SIUP pozwala na dynamiczną ewakuację osób w zależności od miejsca pożaru, jego rozprzestrzeniania, dostępności (drożności) dróg i przejść ewakuacyjnych. Na podstawie informacji z nadzorowanych urządzeń jak np. obraz z VSS operator może monitorować stan przejść ewakuacyjnych i w sytuacji ich zablokowania przekierować osoby do bezpiecznych wyjść ewakuacyjnych.

W artykule przedstawiono wybrane funkcje SIUP, który umożliwia realizację dowolnych funkcji nadzoru i ręcznego sterowania, zależnie od typu zintegrowanych systemów. Zastosowanie certyfikowanego systemu integrującego urządzenia ppoż. oraz inne urządzenia techniczne mające wpływ na bezpieczeństwo pożarowe obiektu, znacznie podwyższa poziom bezpieczeństwa obiektu i pozwala na aktywne reagowanie w sytuacjach, gdy procedury automatycznego działania są niewystarczające.

Schrack Seconet Polska
ul. A. Branickiego 15, 02-972 Warszawa
www.schrack-seconet.pl