Ochrona przeciwpożarowa budynków. Systemy transmisji alarmów pożarowych
Grzegorz Mroczko
Systemy transmisji alarmów pożarowych stanowią istotny element ochrony przeciwpożarowej budynków i umożliwiają szybką reakcję służb ratowniczych na występujące w budynkach zagrożenia pożarowe. Ich stosowanie podlega wielu rygorom formalnym, technicznym i organizacyjnym. Ich celem jest zapewnienie wysokiej sprawności i funkcjonalności systemów transmisji alarmów pożarowych (STAP) oraz ich odporności na różnego rodzaju zakłócenia i warunki środowiskowe, jakie mogą wystąpić w miejscu ich pracy/stosowania.
Strażacy tym szybciej dotrą do budynku, im we wcześniejszej fazie będzie pożar, z którym będą musieli się zmierzyć. Ma to istotne znaczenie z punktu widzenia zaangażowania sił i środków niezbędnych do uzyskania kontroli nad zdarzeniem, a następnie jego likwidacji oraz ograniczenia strat. Zadaniem systemu transmisji alarmów pożarowych jest automatyczne przekazanie informacji o zdarzeniu pożarowym z budynku nadzorowanego, przez system sygnalizacji pożarowej (SSP), do stanowiska kierowania komendy powiatowej lub komendy miejskiej Państwowej Straży Pożarnej. Ich stosowanie umożliwia szybkie zadysponowanie strażaków do prowadzenia działań ratowniczo-gaśniczych w budynku.
STAP jest zbudowany z dwóch głównych elementów:
• nadajnika przesyłającego alarm o zdarzeniu pożarowym zainstalowanego w budynku,
• stacji odbiorczej alarmów pożarowych zainstalowanej w komendzie powiatowej lub jednostce straży pożarnej.
Urządzenie do transmisji alarmów pożarowych (UTAP) najczęściej jest zintegrowane z urządzeniem do transmisji sygnałów uszkodzeniowych (UTSU). Razem jest to urządzenie do transmisji alarmów pożarowych i sygnałów uszkodzeniowych (UTAPiSU).
W odróżnieniu od informacji o zdarzeniu pożarowym sygnały uszkodzeniowe są przesyłane nie do SOAP, lecz to do stacji odbiorczej sygnałów uszkodzeniowych (SOSU), zainstalowanej w firmie świadczącej usługi monitoringu pożarowego.
Konstrukcja UTAPiSU nie podlega standaryzacji. Na rynku znajdują się zatem urządzenia różniące się kształtem, wymiarami i interfejsem.
Instalacją, funkcjonowaniem, konserwacją i nadzorem nad systemami transmisji alarmów pożarowych zajmują się firmy usługowe, u których właściciele lub zarządcy budynków wykupują usługę transmisji alarmów pożarowych zwaną potocznie usługą monitoringu pożarowego.
Obowiązek ustawowy
Obowiązek instalacji systemów transmisji alarmów pożarowych podłączonych do komend PSP w obiektach, budynkach użyteczności publicznej został zapisany w Ustawie z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (tj. Dz.U. 2022 poz. 2057). Mówi o tym także § 31 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. 2010 nr 109 poz. 719 z poźn. zm.). Przepisy te wskazują obowiązek podłączania wybranych obiektów z KP/KM PSP: Właściciel, zarządca lub użytkownik obiektu, o którym mowa w art. 5 ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej, uzgadnia z właściwym miejscowo komendantem powiatowym (miejskim) Państwowej Straży Pożarnej sposób połączenia urządzeń sygnalizacyjno-alarmowych systemu sygnalizacji pożarowej z obiektem komendy Państwowej Straży Pożarnej lub obiektem wskazanym przez tego komendanta. Obowiązek ten dotyczy budynków, obiektów budowlanych lub terenów objętych obligatoryjnym stosowaniem systemów sygnalizacji pożarowej, wyposażonych w urządzenia sygnalizacyjno-alarmowe, gdy w budynku, obiekcie budowlanym lub na terenie nie działa jego własna jednostka ratownicza.
Dobrowolne podłączenie obiektu do komendy PSP
Ustawodawca nałożył obowiązek podłączenia do komend PSP określonych rodzajów budynków, ale przecież nie ogranicza to właścicieli innych budynków. Możliwe jest podłączanie do STAP budynków, dla których nie ma takiego obowiązku. Jeśli właściciel i administrator zauważą taką potrzebę, to wystarczy, by wykupili usługę transmisji alarmów pożarowych w jednej z firm, które taką usługę świadczą.
Ocena wyrobów, wymagane dokumenty i znakowanie
Systemy transmisji alarmów pożarowych – jako zestaw urządzeń UTAP + SOAP – są wymienione w załączniku do rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Budownictwa z 17 listopada 2016 r. w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym oraz w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 20 czerwca 2007 r. w sprawie wykazu wyrobów służących zapewnieniu bezpieczeństwa publicznego lub ochronie zdrowia i życia oraz mienia, a także zasad wydawania dopuszczenia tych wyrobów do użytkowania. Oznacza to, że wymagane jest dla nich znakowanie znakiem budowlanym oraz znakiem jednostki dopuszczającej. Ponieważ dla STAP nie istnieje Polska Norma wyrobu, w procesie oceny właściwości użytkowych tego zestawu wyrobów wymagane jest opracowanie Krajowej Oceny Technicznej.
Natomiast dla UTAP, które stanowi element ww. zestawu wyrobów, norma została opracowana. Jest to PN-EN 54-21:2009 (EN54-21:2006;
Systemy sygnalizacji pożarowej – Część 21: Urządzenia transmisji alarmów pożarowych i sygnałów uszkodzeniowych), która została zharmonizowana z rozporządzeniem 305/2011. Oznacza to zatem, że dla UTAPiSU wymagane jest uzyskanie oznakowania CE.
Nadajniki (UTAPiSU) powinny spełniać wymagania konstrukcyjne, funkcjonalne i środowiskowe określone w normie PN-EN 54-21:2009. Dla stacji odbiorczych alarmów takie wymagania określa Krajowa Ocena Techniczna dla Systemu Transmisji Alarmów Pożarowych.
Jednocześnie w trakcie badań laboratoryjnych, prowadzonych na potrzeby uzyskiwania certyfikatów urządzenia są poddawane różnego rodzaju badaniom środowiskowym, sprawdzającym m.in. odporność na niskie temperatury, wysoką wilgotność, uderzenia, wibracje sinusoidalne, zmiany napięcia zasilania, wyładowania elektrostatyczne itp.
Zasilanie i łączność – przynajmniej podwójne
Urządzenia służące do zabezpieczenia pożarowego budynków powinny być tak przygotowane, by na ich pracę nie wpływały ani brak zasilania, ani utrata łączności. Dlatego UTAPiSU powinny być wyposażone w rezerwowe źródło zasilania w postaci akumulatorów, które gwarantują pracę przez 72 godz., jeśli dojdzie do zaniku zasilania podstawowego. SOAP w przypadku zaniku zasilania podstawowego jest zasilana z agregatu prądotwórczego, w który są wyposażone komendy PSP.
Zdecydowanie więcej wymagań dotyczy transmisji. Do
przesyłania alarmów pożarowych z UTAP do SOAP mogą być wykorzystywane:
• tory transmisji tworzone specjalnie na potrzeby przesyłania alarmów pożarowych (np. połączenie przewodem, własna sieć radiowa operatora),
• transmisja za pomocą sieci publicznych operatorów telekomunikacyjnych,
• łącza publicznych sieci telekomunikacyjnych (PSTN i ISDN).
Łącza transmisyjne powinny umożliwiać transmisję dwukierunkową równoczesną lub naprzemienną. W szczególności powinny umożliwiać wysłanie potwierdzenia odbioru każdej informacji alarmowej.
Jeżeli do przesyłania sygnałów alarmowych wykorzystywany jest tor radiowy, operator systemu monitoringu pożarowego powinien mieć odpowiednie pozwolenie radiowe na wyłączne korzystanie z niego. Nie dopuszcza się wykorzystywania częstotliwości, które nie wymagają posiadania pozwoleń radiowych. Jeśli tor radiowy jest podstawowym, to musi być on używany wyłącznie na potrzeby systemu transmisji alarmów pożarowych.
Do przesyłania alarmów pożarowych pomiędzy urządzeniem transmisji alarmów pożarowych a stacją odbiorczą alarmów pożarowych powinny być wykorzystywane co najmniej dwa łącza transmisji określone jako łącze podstawowe i łącze dodatkowe.
Należy stosować dwa fizycznie różne tory transmisji. Transmisja alarmów pożarowych w łączach podstawowym i dodatkowym powinna być inicjowana równocześnie i odbywać się niezależnie.
Czas transmisji (D) i związany z nim maksymalny czas transmisji (M) – wymagania dotyczą pełnego czasu transmisji od przekazania sygnału alarmowego, przez system sygnalizacji pożarowej, do jego udostępnienia przez urządzenie powiadamiające lub przekazanie tego sygnału do systemu prezentacji informacji centrum odbiorczego alarmów pożarowych.
Czas monitorowania systemu transmisji (T) – wymagania dotyczą czasu przesyłania sygnału uszkodzeniowego od momentu wykrycia usterki w STAP przez UTAPiSU do odebrania wiadomości przez stację odbiorczą sygnałów uszkodzeniowych. Informacje o sprawności systemu oraz wykrytych uszkodzeniach powinny być zbierane i rejestrowane przez centrum monitorowania operatora systemu.
Dostępność (A4) – wymagania dotyczą dostępności systemu transmisji alarmów pożarowych i klasyfikacji systemów, określanej na podstawie dostępności łączy i torów transmisji, z których będzie korzystał. Dostępność A4 oznacza, że system powinien być dostępny przez 99,8% czasu i dotyczy wszystkich systemów transmisji, niezależnie od liczby podłączonych do systemu budynków.
Zabezpieczenie przed podstawieniem (S1) – wymagania dotyczą zapewnienia środków umożliwiających wykrycie podmiany nadajnika/odbiornika w nadzorowanym budynku – odbywa się to poprzez nadawanie identyfikatorów lub adresów do wszystkich komunikatów transmitowanych w systemie.
Ochrona informacji (I0) – oznacza, że nie jest wymagana ochrona informacji, ale może być ona realizowana np. poprzez szyfrowanie, co zabezpiecza przed nieautoryzowanym odczytem lub modyfikacją informacji.
Podłączenie obiektu do monitoringu pożarowego oznacza, że straż pożarna otrzyma zgłoszenie nawet wtedy, gdy pożar będzie jeszcze niedostrzegalny dla osób przybywających w miejscu, w którym do niego doszło. I z tego powodu zarządcy nawet tych budynków, które nie podlegają ustawowemu obowiązkowi, powinni rozważyć ich podłączenie do monitoringu pożarowego. Jest ono realizowane po uzgodnieniach z właściwym miejscowo komendantem miejskim lub powiatowym Państwowej Straży Pożarnej. PSP nie pobiera opłat za przyłączenie obiektów do monitoringu pożarowego.
Należy jednak pamiętać, że wezwanie straży pożarnej na skutek fałszywych alarmów pożarowych może spowodować obciążenie operatora systemu monitoringu lub zarządcę obiektu kosztami nieuzasadnionej interwencji. Istotne jest zatem, aby system sygnalizacji pożarowej był konserwowany, a w przypadku prowadzenia w obiekcie jakichkolwiek prac, w których wyniku może dojść do wzbudzenia alarmu fałszywego (np. w wyniku zapylenia czujek podczas prac budowlanych), fakt prowadzenia takich prac należy zgłosić z wyprzedzeniem do SK PSP. Innym rozwiązaniem jest czasowe osłonięcie czujek lub zablokowanie na czas prac wybranej strefy systemu sygnalizacji pożarowej. ⦁
 |
|
Zobacz poprzednie artykuły tego autora:
Jak otrzymać certyfikat B dla wyrobów stosowanych w systemach bezpieczeństwa pożarowego
Jednolity rynek wyrobów budowlanych – nadchodzące zmiany
Pomieszczenia obsługi urządzeń ppoż. i kasety straży pożarnej
Ocena wyrobów służących do ochrony ppoż. budynków. Cz. 2. Oznakowanie CE
