Rafał Kowal

W obiektach użyteczności publicznej dźwiękowe systemy ostrzegawcze (DSO) pełnią bardzo ważną funkcję w codziennym życiu. Zazwyczaj instalowane są w budynkach biurowych, galeriach handlowych, szpitalach, hotelach czy akademikach, a także w obiektach infrastruktury krytycznej, zakładach produkcyjnych czy przestrzeniach magazynowych. Odpowiedni dobór rozwiązania i prawidłowo przygotowany do niego projekt może zagwarantować efektowaną, a co za tym idzie bezpieczną ewakuację osób z zagrożonych obszarów.

Na rynku jest dostępnych wiele rozwiązań w zakresie DSO, jednak system to nie wszystko. Ważne jest szczegółowe zapoznanie się przez projektanta z poszczególnymi rozwiązaniami i ich możliwościami – funkcjonalnością. Kolejnym istotnym czynnikiem jest świadomość, że może on liczyć na wsparcie techniczne ze strony producenta systemu i co najważniejsze, aby to wsparcie było zapewnione na każdym z etapów związanych z instalacją systemu w obiekcie, począwszy od etapu projektu koncepcyjnego, poprzez etap wykonawczy, skończywszy nawet na pomiarach akustycznych w już zaaranżowanym obiekcie. Takie podejście od lat stosuje firma Schrack Seconet Polska, co daje pewność zarówno projektantowi, jak i inwestorowi, że skonfigurowany i zainstalowany system w danym obiekcie będzie działał prawidłowo, spełniając wszelkie wymagania przed nim postawione.

Należy zwrócić uwagę, że DSO jest przede wszystkim bezpośrednio sterowany i nadzorowany przez SSP (system sygnalizacji pożarowej) i zastępuje (tam gdzie to wymagane prawnie) sygnalizatory akustyczne. Jego głównym zadaniem jest powiadamianie o powstałym zagrożeniu w danym obszarze i strefie z wykorzystaniem funkcji rozgłaszania komunikatów głosowych (automatycznych lub nadawanych na żywo za pośrednictwem pulpitu mikrofonowego), zazwyczaj poprzedzanych sygnałem dźwiękowym typu gong lub syrenka (najczęściej są to znormalizowane sygnały). Funkcjonalność ta ma na celu w sposób automatyczny, uporządkowany i jednoznaczny wspomóc proces ewakuacji ludzi z zagrożonej strefy. Krótko mówiąc, DSO jest elementem wykonawczym systemu sygnalizacji pożarowej (SSP) zastępującym standardowo stosowane sygnalizatory akustyczne.

Podstawową przewagą DSO nad wspomnianymi sygnalizatorami jest fakt, że o ile konwencjonalne sygnalizatory akustyczne (bez funkcji komunikatów głosowych) są w stanie wygenerować sygnał o wysokim poziomie SPL (Sound Pressure Level), np. 100 dB, który dodatkowo może być modulowany, co ma na celu zwiększyć uwagę osób przebywających w zagrożonej strefie, o tyle to nadal tylko sam sygnał, po którym nie jesteśmy w stanie stwierdzić, z jakiego typu zagrożeniem mamy do czynienia i jak powinniśmy się zachować w danej sytuacji.

W przypadku DSO istnieje możliwość wygenerowania krótkich sygnałów dźwiękowych (np. gong lub syrenka) poprzedzających komunikat słowny, które mają na celu przede wszystkim zwrócenie uwagi osób przebywających w danej strefie nagłośnieniowej, a następnie nadanie komunikatu głosowego o konkretnej treści dostosowanej do typu, przeznaczenia obiektu oraz zagrożenia, jakie w nim wystąpiło.

To podstawowa funkcja DSO i bezapelacyjnie pożądana w przypadku potrzeby sprawnego i bezpiecznego przeprowadzenia ewakuacji ludzi z zagrożonej strefy. Dodatkową kwestią jest język, w którym ten komunikat zostanie nadany. Bardzo często w ramach dobrej praktyki inżynierskiej stosuje się komunikaty, np. dwujęzyczne polsko-angielskie lub nawet trzyjęzyczne polsko-angielsko-niemieckie/ukraińskie. Komunikaty te są tego samego przeznaczenia, tj. komunikat ostrzegawczy, ewakuacyjny lub odwołujący, i odpowiednio skonstruowane zgodnie z projektem, uwzględniające przeznaczenie obiektu oraz możliwości ewakuacji. Rozgłaszanie tych komunikatów w przypadku systemu APS®-APROSYS może być zrealizowane na różne sposoby w zależności od sposobu ewakuacji, np. jednoetapowa, po potwierdzeniu pożaru i alarmie II stopnia następuje ewakuacja całego budynku w tym samym czasie zgodnie z wymaganiami scenariusza pożarowego, np. kilkukondygnacyjny hotel, akademik, hala produkcyjna czy supermarket.

Drugim wariantem może być tzw. ewakuacja wieloetapowa z równoczesnym nadawaniem np. dwóch komunikatów: EWAKUACYJNEGO do strefy bezpośrednio zagrożonej i OSTRZEGAWCZEGO do strefy przyległej.

Kolejnym wariantem może być ewakuacja wieloetapowa z podziałem na nadawanie komunikatów w kolejności: 1 EWAKUACYJNEGO, 2 OSTRZEGAWCZEGO w układzie sekwencyjnym (naprzemiennym), gdzie w pierwszej kolejności następuje ewakuacja osób ze strefy zagrożonej oraz klatek schodowych, a następnie po zakończeniu rozgłaszania komunikatu ewakuacyjnego następuje ostrzeganie stref przyległych (rys. 2).

Odpowiedni dobór rozwiązania w zakresie sposobu ewakuacji to klucz do sukcesu. W niektórych przypadkach może się okazać, że nadawanie więcej niż jednego komunikatu w tym samym czasie może skutkować powstawaniem tzw. kakofonii – braku zrozumienia i odpowiedniej reakcji poprzez np. nakładające się na siebie komunikaty różnej treści. Takim przykładem może być budynek z „otwartym” atrium przez kilka kondygnacji lub pojawiające się przesłuchy pomiędzy strefami. W tym przypadku ewakuacja (o ile jest taka potrzeba) powinna odbywać się raczej w układzie naprzemiennym, co daje dodatkowo możliwość łatwiejszego porozumiewania się między sobą osób znajdujących się w zagrożonej strefie bez niepotrzebnego „przekrzykiwania się” z komunikatami nadawanymi przez DSO.

W szczególnych przypadkach (np. w szpitalach, portach lotniczych) często stosowane są tzw. komunikaty kodowane przeznaczone dla przeszkolonego personelu. Komunikaty te w przeciwieństwie do komunikatów ostrzegawczych czy ewakuacyjnych powinny być tak skonstruowane, aby przede wszystkim nie wzbudzały paniki lub niepokoju wśród osób przebywających w zagrożonej strefie.

Zastosowanie komunikatów kodowanych ma na celu dyskretne powiadomienie przeszkolonego personelu o wykrytym zagrożeniu (może być to stan, kiedy zagrożenie nie zostało jeszcze potwierdzone – tzw. alarm pożarowy I stopnia) i umożliwienie przygotowania do ewakuacji całego piętra czy strefy.

Dodatkową i bardzo przydatną funkcją w tego typu obiektach (ale nie tylko w nich), jaką można znaleźć w systemie APS®-APROSYS, jest możliwość dodzwonienia się do systemu i zdalnego nadawania komunikatów w czasie rzeczywistym. Przeszkolony personel w sytuacji nadzwyczajnej (np. nagły atak agresji wśród osób przebywających w częściach wspólnych czy próba sabotażu lub ataku terrorystycznego) może bezzwłocznie (bez zbędnej straty czasu na dotarcie do pomieszczenia ochrony, recepcji, gdzie zostały zainstalowane pulpity mikronowe) zawiadomić pozostały personel o zaistniałej sytuacji. Taka funkcjonalność systemu może przyspieszyć podjęcie działań przez ochronę obiektu w zakresie stłumienia lub ograniczenia tego typu zagrożeń lub w sytuacji kryzysowej związanej z niedostępnością do urządzeń obsługi DSO zarządzać ewakuacją obiektu.

Aby zapewnić sprawną i bezpieczną ewakuację z zagrożonej strefy, należy pamiętać, że bardzo ważnym czynnikiem jest klarowność w przekazywanych informacjach o zdarzeniach w obiekcie, co pozwoli na szybszą reakcję i podjęcie ewakuacji lub przygotowanie się do niej osób znajdujących się w zagrożonych obszarach.

W obiektach, które są wyposażone w systemy sygnalizacji pożarowej, dźwiękowe systemy ostrzegawcze, kontroli dostępu, dozoru wizyjnego itp., aby systemy te mogły wesprzeć akcję bezpiecznej ewakuacji z zagrożonej strefy, muszą działać zgodnie ze scenariuszem pożarowym i przygotowaną na jego podstawie matrycą lub tabelą/matrycą sterowań. Niestety zdarza się, że scenariusz lub matryca są przygotowane na końcu etapu budowy i dostosowywane (lub nie) do już zainstalowanego wyposażenia. W efekcie może spowodować to konieczność modernizacji instalacji lub, co gorsza, rozbudowy dopiero co zainstalowanych (zgodnie z projektem) ww. systemów zabezpieczeń.

Oczywiście w przypadku rozwiązań Schrack Seconet nie stanowi to technicznego problemu chociażby ze względu na pełną elastyczność oferowanych rozwiązań w zakresie kompleksowego bezpieczeństwa pożarowego, tj. SSP, DSO, systemy sterowania, zasilania i system integrujący urządzenia przeciwpożarowe (SIUP). Należy jednak brać pod uwagę ewentualne dodatkowe koszty przy wymaganej modernizacji instalacji i wynikające z nich uzgodnienia techniczne oraz niepotrzebne zamieszanie wśród osób odpowiadających za wykonanie instalacji, co wpływa na dotrzymanie terminów realizacji i koszt wdrożenia.

Aby zapewnić jak najwyższy poziom bezpieczeństwa, stosowane są systemy integrujące urządzenia przeciwpożarowe (SIUP), które służą do kompleksowego zarządzania urządzeniami przeciwpożarowymi i innymi systemami mającymi wpływ na bezpieczeństwo pożarowe obiektu.

W szczególności rola SIUP jest kluczowa w zakresie zarządzania bezpieczną ewakuacją osób z obiektu, dlatego ważna jest ścisła współpraca oferowanego przez Schrack Seconet Polska SIUP SIS-FIRE z systemem sygnalizacji pożarowej oraz sterowania urządzeniami przeciwpożarowymi Integral EvoxX i DSO APS®-APROSYS wraz z nowym kontrolerem APS-9000. Najwięcej funkcji i wartości dodanych w zakresie bezpieczeństwa i komfortu uzyskujemy w momencie wdrożenia pełnej dwukierunkowej komunikacji cyfrowej między tymi systemami. Cyfrowa komunikacja kontrolera APS-9000 z systemami nadrzędnymi: Integral EvoxX oraz SIS-FIRE (za pomocą dedykowanych protokołów komunikacyjnych Modbus TCP-IP czy MQTT) udostępnia wiele ciekawych możliwości funkcjonalnych przy integracji tych systemów poprzez komunikację dwukierunkową.

Dzięki integracji DSO z SIUP możliwe jest nadrzędne sterowanie CDSO. System APS®-APROSYS skomunikowany cyfrowo z SIS-FIRE pozwala operatorowi i kierującemu działaniami ratowniczymi na zmianę scenariusza automatycznego i uruchomienie rozgłaszania komunikatów głosowych w trybie ręcznym do wybranych stref nagłośnieniowych. Takie rozwiązanie zapewnia dynamiczną reakcję personelu ochrony i uniknięcie sytuacji, w której np. jedno z wyjść ewakuacyjnych zostało zablokowane lub został odcięty dostęp do klatki schodowej i osoby ewakuujące się z zagrożonej strefy nie otrzymały odpowiedniego powiadomienia, nie zostały „przekierowane” do innego wyjścia ewakuacyjnego. Zastosowanie zintegrowanego systemu bezpieczeństwa pożarowego w obiekcie zarządzanym przez SIUP można w każdej chwili ingerować i przerwać automatyczne sterowanie, a co za tym idzie w sposób bezpieczny kontynuować ewakuację ludzi z zagrożonej strefy.

Oczywiście po ustaniu zagrożenia w obiekcie i podjęciu decyzji o zakończeniu ewakuacji ważne jest nadanie komunikatu „odwołującego”, który jednoznacznie poinformuje osoby znajdujące się w budynku, że zagrożenie ustało.

Ponadto SIS-FIRE szczegółowo monitoruje stany działania DSO np. w zakresie zasilania podstawowego, rezerwowego czy połączenia CDSO z pulpitami mikrofonowymi, łącznie z monitorowaniem usterek poszczególnych linii głośnikowych poprowadzonych w obiekcie.
Ze względu na przeznaczenie, wielkości obiektów, do których dostarczana jest technologia oferowana przez Schrack Seconet Polska, powyższe rozwiązanie jest często stosowane przez partnerów firmy i cenione zarówno przez inwestorów, jak i przez użytkowników końcowych.

Dodatkowo kontroler główny APS-9000 ma wbudowane 4 niezależne odtwarzacze audio umożliwiające nadawanie czterech komunikatów w tym samym czasie. Z kolei wbudowana karta sieciowa zapewnia połączenie dowolnej liczby systemów DSO w sieci LAN oraz transmisję sygnałów audio z wykorzystaniem standardu AES67 do pozostałych central DSO (pracujących w układzie rozproszonym) lub do innych podsystemów wykorzystywanych do celów komercyjnych. Wbudowany procesor DSP zapewnia swobodny routing źródeł dźwięku oraz jego cyfrową obróbkę z zachowaniem jakości, jak to ma miejsce w przypadku profesjonalnych systemów estradowych.

Szczegółowe informacje dotyczące systemu APS®-APROSYS, najnowszych rozwiązań (w tym kontrolera APS-9000) i jego możliwości można uzyskać bezpośrednio podczas organizowanych cyklicznie szkoleń projektowych. Więcej informacji na stronach https://www.schrack-seconet.com/pl oraz https://wydarzenia.schrack-seconet.pl/  ⦁

Schrack Seconet Polska
ul. A. Branickiego 15,
02-972 Warszawa
www.schrack-seconet.pl