Tomasz Guzikowski

Czy istnieje idealny system ochrony rozproszonych obiektów przemysłowych? Ochrony nie tylko przed zagrożeniami z zewnątrz, takimi jak terroryzm, cyberataki czy coraz częstsze ostatnio gwałtowne zjawiska atmosferyczne, ale również przed czynnikami wewnętrznymi, takimi jak stosowane w procesie produkcyjnym niebezpieczne substancje, błąd człowieka, niewłaściwa eksploatacja maszyn i urządzeń lub niespójne procedury awaryjne? Wiele wskazuje na to, że takiego idealnego systemu nie ma, ale warto do tego ideału dążyć po to, by zaprojektować rozwiązanie, które maksymalnie ograniczy ryzyko zagrożeń w obiektach przemysłowych.

Kluczowym elementem w projektowaniu i uruchamianiu systemów bezpieczeństwa w rozproszonych obiektach przemysłowych jest dostosowanie poziomu kosztów do przewidywanych korzyści oraz precyzyjne określenie celu ich stosowania. System bezpieczeństwa nie powinien spełniać wyłącznie funkcji chroniącej przed nieuprawnionym dostępem. System taki, w połączeniu z odpowiednimi procedurami, powinien przede wszystkim odpowiadać za utrzymanie ciągłości działania organizacji, w tym m.in. zapewniać bezpieczeństwo pracowników, procesów przemysłowych, przepływu surowców i półproduktów, a także jakości produktów.

Kolejnym elementem składowym, który trzeba uwzględnić przy projektowaniu takiego systemu, jest proces zarządzania ryzykiem. Obejmuje on z jednej strony identyfikowanie zagrożeń określając prawdopodobieństwo ich wystąpienia i ewentualny wpływ na procesy. Z drugiej strony – ustalania i wdrażania standardów bezpieczeństwa, których wynikiem będą zastosowane środki bezpieczeństwa. Te dwa pozornie przeciwstawne elementy składają się z kolei na proces oceny ryzyka pokazujący, czy poziom danego ryzyka jest akceptowalny, tolerowalny, czy też nieakceptowalny. Taka analiza daje narzędzie kierownictwu organizacji do podjęcia decyzji, w jakie środki bezpieczeństwa zainwestować i czy taka inwestycja jest uzasadniona biznesowo.

Te trzy elementy – koszt, cel (uwzględniający także utrzymanie ciągłości działania) i zaawansowany proces zarządzania ryzykiem – tworzą fundament efektywnego systemu bezpieczeństwa.

To fundament, ale warto przyjrzeć się kilku rozwiązaniom operacyjnym. Bardzo ważny jest np. aspekt informacji i szkoleń. W obiektach przemysłowych opracowane procedury bezpieczeństwa, instrukcje postępowania w sytuacji zagrożenia (najlepiej jednostronicowe, w formie graficznej) i ciągłe podnoszenie świadomości oraz szkolenie pracowników, są równie ważne, jeśli nawet nie ważniejsze niż zaimplementowane systemy zabezpieczeń. To pozwala na ograniczenie ryzyka ze strony najsłabszego ogniwa w systemach bezpieczeństwa, jakim jest człowiek.

Nawet jeśli nie jest to w pełni możliwe, przy projektowaniu systemu zarządzania bezpieczeństwem zawsze należy dążyć do pełnego zapewnienia bezpieczeństwa i ograniczenia strat. Dlatego projektowanie systemu zarządzania powinno uwzględniać wszystkie aspekty bezpieczeństwa, w tym również awarie procesowe i techniczne, wypadki i choroby zawodowe oraz różne aspekty ekonomiczne. Co szczególnie ważne, potrzeba zapewnienia bezpieczeństwa powinna wynikać z wymiernych korzyści lub potencjalnych strat organizacji. W związku z tym zawsze należy utrzymywać właściwą równowagę pomiędzy celami biznesowymi a celami bezpieczeństwa realizowanymi przez system zabezpieczeń.

Podjęcie właściwych decyzji technicznych i organizacyjnych wymaga odpowiedniego rozpoznania słabości i ograniczeń. Dlatego przy projektowaniu systemu zabezpieczeń ważna jest również praca zespołowa z udziałem różnych specjalistów, która zapewnia efekt synergii i pozwala podejmować optymalne decyzje. Co więcej, tylko interdyscyplinarna wiedza inżynierska, organizacyjna i ekonomiczna umożliwia osiągnięcie zrównoważonego rozwoju organizacji.

Oczywiście w każdym procesie produkcyjnym bądź działalności człowieka występuje tzw. ryzyko resztkowe, którego nie da się całkowicie wyeliminować, dlatego tak ważna jest systematyczna, bieżąca analiza zdarzeń w otoczeniu, która pozwala uczyć się na cudzych błędach i budować własne doświadczenie. Warto także nieustannie sprawdzać, czy procedury bezpieczeństwa są właściwie realizowane, oraz redukować ryzyko, do poziomu praktycznie uzasadnionego, poprzez eliminację czynników zagrożeń i stosowanie niezawodnych wielowarstwowych systemów zabezpieczeń i ochrony.

Innym ważnym elementem systemu zarządzania bezpieczeństwem jest zdolność organizacji do szybkiej odbudowy zasobów, ale to już temat do rozważenia przy innej okazji.

Tomasz Guzikowski Dyrektor Biura Zarządzania Majątkiem i Bezpieczeństwa w Grupie Kapitałowej CIECH. Absolwent m.in. Akademii Ekonomicznej w Krakowie na kierunku Finanse i Bankowość oraz Politechniki Łódzkiej na kierunku Bezpieczeństwo Procesów Przemysłowych. 25 lat doświadczenia w branży bezpieczeństwa, w tym 14 lat w budownictwie, a od 2014 r. w przemyśle chemicznym.