Bezpieczeństwo pożarowe w obiektach służby zdrowia

Pandemia koronawirusa z Wuhan stanowi jedno z największych wyzwań dla systemu szeroko pojmowanego bezpieczeństwa i obrony cywilnej na całym świecie. W tym kontekście warto przeanalizować wytyczne dotyczące systemów ochrony przeciwpożarowej w obiektach służby zdrowia i rolę, jaką mogą odegrać podczas ewentualnej ewakuacji.

Infrastruktura krytyczna (IK) to, wg ustawy o zarządzaniu kryzysowym, systemy i wchodzące w ich skład powiązane ze sobą funkcjonalnie obiekty, w tym obiekty budowlane, urządzenia, instalacje, usługi kluczowe dla bezpieczeństwa państwa i jego obywateli oraz służące zapewnieniu sprawnego funkcjonowania administracji publicznej, instytucji i przedsiębiorców.

Infrastruktura krytyczna odgrywa kluczową rolę w funkcjonowaniu państwa i życiu jego obywateli. W wyniku zdarzeń spowodowanych siłami natury lub będących konsekwencją działań człowieka może zostać zniszczona, uszkodzona, a jej działanie może ulec zakłóceniu, przez co zagrożone może być życie i mienie obywateli. Równocześnie tego typu wydarzenia negatywnie wpływają na rozwój gospodarczy państwa. Stąd też ochrona infrastruktury krytycznej jest jednym z priorytetów stojących przed państwem polskim. Istota zadań sprowadza się nie tylko do zapewnienia jej ochrony przed zagrożeniami, ale również do tego, aby ewentualne uszkodzenia i zakłócenia w jej funkcjonowaniu były możliwie krótkotrwałe, łatwe do usunięcia i nie wywoływały dodatkowych strat dla obywateli i gospodarki [1].

11 marca br. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) ogłosiła stan pandemii, dwa dni później minister zdrowia Łukasz Szumowski poinformował, że w drodze rozporządzenia został w Polsce wprowadzony stan zagrożenia epidemicznego zgodnie z ustawą o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, a dziewiętnaście szpitali przekształcono w szpitale zakaźne. Natomiast od piątku 20 marca od godziny 18:30 w całej Polsce obowiązuje już stan epidemii. Według komunikatu przekształcenie szpitala w szpital zakaźny ma usprawnić diagnostykę, hospitalizację i leczenie osób zakażonych koronawirusem.

A co z bezpieczeństwem pacjentów i pracowników, jeśli dojdzie do zagrożenia pożarem?
Zabezpieczenia przeciwpożarowe mają chronić przed powstaniem i rozprzestrzenianiem się ognia w obiekcie, powinny więc być wykonane z zachowaniem wymagań budowlanych oraz mieć odpowiednią klasę odporności pożarowej. Jakie zabezpieczenia przeciwpożarowe stosuje się obecnie? W takich obiektach jak szpitale, gdzie ewentualna ewakuacja pacjentów może być szczególnie trudna, należy z wyjątkową precyzją przewidzieć wszystkie możliwe scenariusze. Szczegółowe uzgodnienia z użytkownikami obiektu dotyczą m.in. sposobu powiadamiania o alarmie pożarowym oraz zasad organizacyjnych samej ewakuacji, z uwzględnieniem obostrzeń dotyczących sal operacyjnych i sal intensywnej opieki medycznej.

Placówki opieki zdrowotnej lub ich części są zazwyczaj zaliczane do ZL II, czyli kategorii obiektów przeznaczonych przede wszystkim do użytku osób o ograniczonej zdolności poruszania się. Mogą się w nich pojawić także przestrzenie zakwalifikowane do kategorii ZL I (pomieszczenia, w których może przebywać ponad 50 osób niebędących ich stałymi użytkownikami ani osobami o ograniczonej zdolności poruszania się), jak i ZL III (użyteczności publicznej, niezakwalifikowane do ZL I i ZL II – pomieszczenia administracyjne). Po przypisaniu obiektowi opieki zdrowotnej odpowiedniej kategorii, zgodnie z przepisami [2], [3], [4] określa się wymagania dot. zabezpieczeń przeciwpożarowych.
Dopuszczalna wielkość powierzchni strefy pożarowej w obiekcie opieki zdrowotnej o jednej kondygnacji nadziemnej (bez ograniczenia wysokości) nie powinna przekraczać 8000 m², dla niskiego – 5000 m², średnio wysokiego – 3500 m², a wysokiego i wysokościowego – 2000 m². Zgodnie z § 28.1 rozporządzenia MSWiA [3] stosowanie systemów sygnalizacji pożarowej jest wymagane w budynkach szpitalnych o liczbie łóżek powyżej 200.
Brak tego typu rozwiązań dopuszcza się w obiektach wyposażonych w stałe urządzenia gaśnicze, chyba że system sygnalizacji pożarowej jest wymagany do uruchomienia urządzeń przewidzianych do funkcjonowania podczas pożaru, np. systemów oddymiania czy dźwiękowych systemów ostrzegawczych (DSO). W obiektach służby zdrowia taka zamiana jest rzadkością ze względu na brak konieczności montażu stałych urządzeń gaśniczych – wymóg ten dotyczy obiektów wysokościowych lub wynika z wprowadzenia rozwiązań zamiennych.

Trudno jest myśleć o zapewnieniu bezpieczeństwa bez analizy ryzyka wystąpienia pożaru i doboru pod tym względem odpowiedniego systemu sygnalizacji pożarowej (SSP). Głównym elementem systemu jest centrala sygnalizacji pożarowej (lub sieć central dla większych obiektów). Od jej parametrów technicznych, takich jak niezawodność działania, elastyczność, zdolność przetwarzania dużej ilości danych związanych z obsługą podłączonych elementów peryferyjnych (np. czujek pożarowych), zależy zapewnienie wymaganego bezpieczeństwa pożarowego w celu realizacji założeń scenariusza pożarowego,

Centrale sygnalizacji pożarowej współpracujące z urządzeniami peryferyjnymi mają przede wszystkim za zadanie powiadomić i wskazać miejsce wystąpienia pożaru oraz uruchomić urządzenia alarmujące oraz inne urządzenia i systemy przeciwpożarowe zgodnie z matrycą sterowań powstałą na bazie scenariusza pożarowego.

System sygnalizacji pożarowej realizuje następujące funkcje:

• detekcja pożaru za pomocą czujek automatycznych i ręcznych ostrzegaczy pożarowych,
• zaalarmowanie osób o zagrożeniu poprzez uruchomienie sygnalizatorów alarmowych akustycznych, optycznych czy optyczno-akustycznych lub wysterowania dźwiękowego systemu ostrzegawczego (DSO) w celu nadania komunikatów ewakuacyjnych,
• wydzielenie stref pożarowych poprzez zamknięcie klap na wentylacji bytowej,
• wyłączenie systemów wentylacji i klimatyzacji,
• uruchamianie systemu wentylacji pożarowej, w tym sterowanie i monitoring klap odcinających wentylacji pożarowej,
• odblokowanie rygli systemu kontroli dostępu na drogach ewakuacyjnych,
• zamknięcie bram pożarowych, załączenie pracy pożarowej dźwigów windowych.

Skuteczność realizacji wymienionych funkcji wpływa bezpośrednio na zapewnienie ewakuacji ludzi z obiektu oraz ograniczenia strat mienia w wyniku pożaru. Centrale mają funkcję autodiagnostyki własnych komponentów, a także monitorują stan pracy i uszkodzenia innych urządzeń ppoż. oraz urządzeń technicznych współdziałających z SSP. Dzięki temu zapewnione jest wykrycie wszelkich nieprawidłowości w funkcjonowaniu elementów składowych całego systemu bezpieczeństwa pożarowego obiektu.
W ramach oferowanego przez Schrack Seconet systemu sygnalizacji pożarowej Integral IP dostępne są trzy typy central do zastosowania w różnych wielkościach instalacji sygnalizacji pożarowej: Integral IP MX, Integral IP CX oraz Integral IP BXF.

Centrale Integral IP MX i CX mogą być dodatkowo wykorzystywane jako centrale sterujące stałymi urządzeniami gaśniczymi (SUG). Uzupełnieniem paneli wbudowanych w centrale są wyniesione panele wskazań i obsługi, które można zainstalować w miejscu dogodnym dla personelu ochrony obiektu czy też z punktu widzenia działań prowadzonych przez służby ratowniczo-gaśnicze. System Integral IP obejmuje całą gamę urządzeń przeznaczonych do nadzoru i obsługi, np. system wizualizacji SecoLOG IP czy urządzenia zdalnego dostępu pakietu Integral Remote. Pozwalają one na informowanie o krytycznych zdarzeniach poprzez urządzenia mobilne (smartfon czy tablet) nie tylko osoby zlokalizowane w obiekcie, ale również innych użytkowników/zarządców obiektu.

W wyznaczonych obiektach służby zdrowia wymagane są urządzenia, których zadaniem jest powiadomienie przebywających w nim osób o zagrożeniu – pożarze. Działanie systemów ma wspomóc proces ewakuacji ludzi na zewnątrz budynku lub do strefy bezpiecznej. Zgodnie z Rozporządzeniem MSWiA [3] instalacja DSO jest wymagana w szpitalach o liczbie łóżek powyżej 200, z wyłączeniem pomieszczeń intensywnej opieki medycznej, sal operacyjnych i sal z chorymi. Jak widać, należy tak rozmieścić głośniki instalacji DSO, aby działający system nie wywoływał stresu lub wręcz paniki wśród przebywających w szpitalu pacjentów.

W tego typu obiektach prawidłowe przygotowanie projektu instalacji i działania DSO ma bardzo duże znaczenie. Zgodnie z wymaganiami ww. rozporządzenia należy przede wszystkim dokładnie przeanalizować cały obiekt pod kątem lokalizacji i przeznaczenia pomieszczeń. Korzystając z rzutów architektonicznych dla poszczególnych kondygnacji szpitala, jesteśmy w stanie precyzyjnie rozmieścić głośniki oraz prawidłowo dobrać ich moc. Kolejną sprawą jest dobór liczby i prowadzenie linii głośnikowych, co może przełożyć się później na samą funkcjonalność systemu, np. na podział obiektu na strefy nagłośnieniowe. Ważnym zadaniem jest odpowiednie przygotowanie komunikatów głosowych, tzw. kodowanych. Powinny być tak skonstruowane, aby ich treść nie wzbudzała niepokoju/paniki wśród pacjentów, a przy tym precyzyjnie przekazywała polecenia personelowi szpitala. Tylko takie podejście umożliwi przeprowadzenie bezpiecznej ewakuacji z zagrożonych przestrzeni obiektu.

System APS®-APROSYS umożliwia wgranie wielu komunikatów automatycznych różnej treści, których aktywacja może być dowolnie zaprogramowana, co daje wiele różnych scenariuszy. W ramach pojedynczego modułu komunikatów APS-19.2 można wgrać do 30 plików po 1MB każdy, a w pojedynczym systemie można zastosować kilka takich modułów. Kolejnym ciekawym i unikatowym na naszym rynku rozwiązaniem jest moduł APS-18.3. W sytuacjach nadzwyczajnych (np. zagrożenia związane z nieuprawnionym wtargnięciem osób na teren szpitala lub atak agresywnego pacjenta) pozwala on przeszkolonemu personelowi na bezpośrednie wdzwonienie się do systemu i nadanie komunikatu na żywo, bez konieczności korzystania z pulpitu mikrofonowego. To cenna i przydatna funkcja systemu APS®-APROSYS, która zdecydowanie wspomaga i przyspiesza przeprowadzenie ewakuacji lub poinformowanie o zaistniałym zagrożeniu.

Zaprojektowanie niezawodnego, inteligentnego systemu SSP może również uchronić przed zbędną ewakuacją z obiektu, a to pozwala uniknąć kolejnych zagrożeń i niepotrzebnych, często bardzo wysokich kosztów. Rozwiązania Schrack Seconet umożliwiają lokalne monitorowanie stanu ich pracy, a tym samym ułatwiają kontrolę nad całym obiektem. Estetyczne, bezakumulatorowe, wyniesione panele obsługi Integral MAP lub panele wskazań Integral PIP zamontowane w pobliżu miejsc dyżuru pielęgniarskiego pozwalają na szybszą weryfikację pojawiających się komunikatów oraz ich ewentualne skasowanie na panelu obsługi, bez wywoływania niepotrzebnej ewakuacji. Z kolei w sytuacji prawdziwego zagrożenia panele wskazań i obsługi zdecydowanie przyspieszają działania interwencyjne.

Specyfiką obiektów służby zdrowia, przede wszystkim szpitali, są specjalne wymogi dotyczące wyposażenia sal operacyjnych i zabiegowych. Ze względu na sterylność tych pomieszczeń zaleca się stosowanie jak najmniejszej liczby zbędnych, widocznych urządzeń. Schrack Seconet wychodzi naprzeciw i takim wymaganiom, zabezpieczając sale operacyjne czujkami w osłonie przeciwwietrznej LKM 593X, montowanymi w kanałach wyciągowych systemu wentylacji i działającymi na zasadzie dozorowania czystości powietrza w pomieszczeniach.

Standardowym już rozwiązaniem jest zabezpieczenie sal operacyjnych czujkami specjalnymi, np. czujkami zasysającymi dymu serii AirSCREEN ASD 53x. Ich najważniejszą cechą jest możliwość montażu układu orurowania, a tym samym i punktów próbkujących, w suficie i w przestrzeni międzystropowej, co umożliwia wyniesienie układu detekcyjnego do innego pomieszczenia. System ten charakteryzuje bardzo wysoka czułość i wykrywanie pożaru w bardzo wczesnym stadium, co zdecydowanie zmniejsza ryzyko zagrożenia i daje czas potrzebny na działania, np. ewakuacyjne. Systemy zasysające w szpitalach stosuje się również do zabezpieczania szybów windowych i stacji transformatorowych ze względu na ich parametry techniczne i późniejsze uproszczenie eksploatacji.

Dla zapewnienia optymalnej obsługi, zarządzania i sterowania zintegrowanymi systemami bezpieczeństwa pożarowego i innych instalacji technicznych obiektu Schrack Seconet oferuje certyfikowany system integrujący urządzenia przeciwpożarowe SIS-FIRE, ściśle współpracujący z systemem
Integral IP. Dzięki zastosowaniu intuicyjnego interfejsu użytkownika i wdrożeniu procedur/instrukcji postępowania w momencie wystąpienia alarmu pożarowego operator systemu może błyskawicznie zareagować na powstałe zagrożenie, zidentyfikować jego miejsce oraz nadzorować skuteczność działania urządzeń ppoż. zgodnie ze scenariuszem pożarowym. Dla uprawnionego personelu i służb ratowniczo-gaśniczych dostępne jest również sterowanie ręczne, zmieniające scenariusz automatyczny w sytuacji niekontrolowanego rozwoju pożaru.

Ważnym systemem w placówkach opieki zdrowotnej są także nowoczesne systemy przyzywowe, gwarantujące pacjentom bezpieczeństwo dzięki wzajemnej komunikacji z personelem medycznym. Sieciowy system VISOCALL IP realizuje różne scenariusze opieki. W pokojach montowane są specjalne przyciski, po których naciśnięciu wysyłany jest sygnał do miejsca, w którym przebywa personel. Na wyświetlaczach terminali systemowych w pobliżu personelu i telefonach przenośnych DECT/VoIP pojawia się informacja, z której sali nadano sygnał. Lekarz, pielęgniarka lub inne osoby z personelu od razu wiedzą, kto potrzebuje pomocy (pacjent albo osoba z personelu) oraz znają dokładną lokalizację miejsca przywołania. Mogą niezwłocznie porozmawiać z pacjentem i dowiedzieć się, czego dotyczy przywołanie, a następnie udać się na miejsce lub oddelegować inną osobę albo też zdalnie skasować przywołanie.

System przyzywowy i system telefonów medycznych można zintegrować z systemem sygnalizacji pożarowej w celu przekazywania szczegółowych informacji o zagrożeniu pożarowym. Ze względu na brak w salach chorych dźwiękowego systemu ostrzegawczego (DSO) umożliwi to grupowe ogłaszanie komunikatów bezpośrednio przy łóżkach pacjentów, a także na terminalach zainstalowanych przy drzwiach wejściowych do sal i pomieszczeń personelu. Personel będzie mógł szybciej otrzymać informację o zagrożeniu pożarowym, by przygotować pacjentów do ewakuacji.

Opisane w artykule systemy odpowiadają za ochronę przeciwpożarową obiektu oraz bezpieczeństwo personelu i pacjentów w nim przebywających. Integracja systemów zwiększa bezpieczeństwo pacjentów chociażby dzięki usprawnieniu procedury przygotowania personelu do podjęcia czynności związanych z ewakuacją chorych ze szpitala podczas pożaru.

Literatura
[1] https://rcb.gov.pl/infrastruktura-krytyczna/
[2] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie
(Dz.U. z dn. 18.09.2015 poz. 1422).
[3] Rozporządzenie MSWiA z 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. z dn. 22.06.2010
nr 109, poz. 719).
[4] Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 24 lipca 2009 r. w sprawie przeciwpożarowego zaopatrzenia w wodę oraz dróg pożarowych
(Dz.U. 2009 nr 124, poz. 1030).

Schrack Seconet Polska
ul. A. Branickiego 15,
02-972 Warszawa
www.schrack-seconet.pl