Marek Ryszkowski

Sejm i Senat RP uchwaliły – podobno przez aklamację – a Prezydent RP podpisał w trybie cito ustawę z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny. Rządowe Centrum Legislacji opublikowało ją, chyba też w trybie cito, już 23 marca 2022 r. w Dzienniku Ustaw RP z br. pod pozycją 655. Ustawa weszła w życie z dniem 23 kwietnia 2022 r. przy czym jej art. 288 ust. 2 i art. 777 ust. 4 już z dniem 24 marca 2022 r.; natomiast art. 439 ust. 1 pkt 4 – wejdzie dopiero 1 stycznia 2023 roku. Generalnie vacatio legis tej ustawy (poza wymienionym fragmentem art. 439) nie trwało długo, biorąc pod uwagę fakt, że liczy ona 824 artykuły ujęte w 26 działach tematycznych. Jej wydruk papierowy czcionką i w formacie jak w Dz.U. RP liczy 248 stron A4.

poprzednim numerze „a&s” przedstawiłem wybrane przepisy Ustawy o obronie Ojczyzny zawarte w Działach XX. Militaryzacja i ochrona obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa lub obronności państwa oraz XXI. Świadczenia na rzecz obrony. Obecnie odniosę się do przepisów znajdujących się w Działach XXII i XXV, które są istotne dla przedsiębiorców z branży security & safety.

Dział XXII. Organizowanie zadań realizowanych przez przedsiębiorców na rzecz Sił Zbrojnych

W tym obszernym Dziale liczącym 6 rozdziałów ustawodawcy zawarli wiele przepisów, które przede wszystkim będą miały wpływ na warunki prowadzenia biznesu przez te podmioty prawa handlowego (PPH) branży safety & security (dalej s&s), które zostaną zmilitaryzowane. Zatem z przepisami tego Działu powinien szczególnie dokładnie zapoznać się Zarząd każdego z nich. Dwa pierwsze rozdziały tego Działu określają …zadania na rzecz Sił Zbrojnych realizowane przez przedsiębiorców (R.1) i plan zabezpieczenia potrzeb Sił Zbrojnych realizowanych przez przedsiębiorców (R.2). Warto zwrócić uwagę na cytowane niżej przepisy:

• art. 649 – Zadania przedsiębiorcy (…) obejmują uzupełnienie jego potrzeb kadrowych, sprzętowych i materiałowych wynikających ze struktury jednostki przewidzianej do militaryzacji albo zmilitaryzowanej oraz inne (pogrubienia w cytatach – MR) przedsięwzięcia w zakresie przygotowań organizacyjno-mobilizacyjnych. Wykonanie tego zadania przedsiębiorca ma sfinansować własnymi środkami (art. 603 ust. 2 w Dziale XX „Militaryzacja i ochrona obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa lub obronności państwa”).
• art. 650 – Zadania przedsiębiorców w zakresie ochrony obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa lub obronności państwa stanowią zadania, o których mowa w art. 613 ust. 2 i 3 oraz w: 1) art. 5 ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia (Dz.U. z 2021 r. poz. 1995) w zakresie obiektów, w tym: obiektów budowlanych, urządzeń, instalacji, usług ujętych w jednolitym wykazie obiektów, instalacji, urządzeń i usług wchodzących w skład infrastruktury krytycznej; 2) przepisach wydanych na podstawie art. 6 ust. 7 ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz.U. z 2022 r. poz. 261 i 583), w zakresie zadań z obszaru ochrony infrastruktury krytycznej.

Dokumentem planistycznym w zakresie realizacji zadań wykonywanych przez przedsiębiorców jest Plan zabezpieczenia potrzeb Sił Zbrojnych realizowanych przez przedsiębiorców, który opracowuje Minister Obrony Narodowej na okres 5 lat (art. 651). Podlega on aktualizacji w formie aneksu do istniejącego Planu. Minister Obrony Narodowej, w drodze rozporządzenia, określa sposób i tryb opracowywania Planu i aneksu do Planu oraz załączników do Planu lub aneksu do Planu, a także zawartość oraz strukturę tych dokumentów… (art. 653). Natomiast Prezes Rady Ministrów na wniosek Ministra Obrony Narodowej podejmuje decyzję o uruchomieniu planu w drodze rozporządzenia (art. 654).

Wymagania wobec przedsiębiorców będących osobami fizycznymi zawarli ustawodawcy w art. 657, który liczy 10 punktów. Istotny jest pkt 2), podzielony na litery od a) do j), w którym określono wymagania prawne (przede wszystkim niekaralność za przestępstwa w nich wyszczególnione). Przepisy znajdujące się w tym punkcie obejmują nie tylko przedsiębiorców, ale także członków zarządu i osoby zatrudnione przez przedsiębiorcę (np. współwłaścicieli) oraz inne osoby wskazane w przepisach tego punktu. Istotne dla przedsiębiorców są również przepisy punktów 9) i 10) tego artykułu. Zawarto w nich wymagania dotyczące posiadania przez przedsiębiorców koncesji, licencji [i] zezwoleń do prowadzenia działalności gospodarczej (pkt 9) oraz zdolność do przetwarzania informacji niejawnych (pkt 10), jeśli jest to określone przez Ministra Obrony Narodowej jako wymóg przy wykonywaniu zadań.

Art. 658 zawiera (w ust. 1 i 2) przepisy administracyjne dotyczące obowiązków przedsiębiorcy dot. zgłaszania zmian w statusie prawnym, organizacji, lokalizacji przedsiębiorstwa itd., znane dobrze przedsiębiorcom branży s&s.

Artykuły 659 i 660 dotyczą zasad finansowania zadań na rzecz Sił Zbrojnych. Przepisy w nich zawarte są z pewnością istotne dla przedsiębiorców branży s&s, zatrudniają oni jednak specjalistów z tego zakresu, którzy najlepiej wskażą im ewentualne niejasności lub nawet pułapki znajdujące się w przepisach tych artykułów. Zdaniem autora piszącego ten tekst brzmienie art. 660 może stanowić jedną z tych pułapek, gdyż przewiduje się w nim, co następuje: Koszty realizacji zadań na rzecz Sił Zbrojnych oraz służb specjalnych (…) poniesione przez przedsiębiorcę, zostaną temu przedsiębiorcy pomniejszone o wartość otrzymanych w ramach rezerw strategicznych surowców i materiałów niezbędnych do zabezpieczenia ich realizacji. Nie ma delegacji dla Rady Ministrów do określenia zasad i trybu określania ww. wartości, zatem i wielkości pomniejszenia wspomnianych kosztów.

Końcowe przepisy Działu XXII (artykuły 661, 662, 663 i 664) określają ogólne zasady nadzoru i kontroli nad realizacją zadań na rzecz Sił Zbrojnych (i nie tylko) oraz wskazują, że je sprawuje Minister Obrony Narodowej. Krytyczne omówienie tych przepisów wykracza poza ramy artykułu, gdyż musiałoby być obszerne ze względu na bogatą w RP bibliotekę przepisów o sprawowaniu nadzoru i kontroli przez organy władzy publicznej. Nadzór i kontrola sprawowane przez Ministra Obrony Narodowej nad realizacją ww. zadań poddane będą zatem nie tylko przepisom tych czterech artykułów Ustawy o obronie Ojczyzny.

DZIAŁ XXV. Przepisy karne

W skład tego Działu wchodzą artykuły od 681 do 697 omawianej ustawy, których przepisy mogą mieć istotny wpływ na działalność biznesową tych podmiotów prawa handlowego branży s&s, które zmilitaryzowano i/lub tych, którym powierzono wykonywanie zadań na rzecz Sił Zbrojnych i na zasadach określonych w tejże ustawie. Oto co o tych przepisach sądzi autor tego tekstu.

• art. 681 – Kto wbrew obowiązkom wynikającym z ustawy: (…) – podlega karze ograniczenia wolności albo grzywny. W miejscu wykropkowanym wyszczególniono enumeratywnie rodzaje czynności lub zaniechań, które ustawodawcy ocenili jako naruszenie jakiegoś przepisu omawianej ustawy. Nie określono w tym art., który(e) organ(y) władzy publicznej i w jakim trybie upoważnia się do oceniania zaistnienia naruszenia i określania wymiaru kar albo grzywien, o których mowa w tym artykule.
• art. 682 – Kto bez usprawiedliwionej przyczyny: (…) – podlega karze aresztu albo grzywny. Uwaga jw., z zastrzeżeniem, że w tym art. chodzi niemal wyłącznie o zaniechania wykonania jakiejś czynności (zadania) przez obywatela zobowiązanego do jej (jego) wykonania, nałożonej (nałożonego) nań prawomocnie na podstawie przepisów tej ustawy.
• art. 683 – Kto wbrew obowiązkom wynikającym z ustawy: (…)
  – podlega karze aresztu albo grzywny. Uwaga jw., z zastrzeżeniem, że w tym art. chodzi wyłącznie o zaniechania nałożonych prawomocnie na obywatela obowiązku świadczeń osobistych i/lub rzeczowych.
• art. 684 – Dopiero w tym art. zapisano, że orzekanie w ww. sprawach następuje na podstawie przepisów ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia.
• art. od 685 do 689 określają liczne rodzaje czynów, za których popełnienie sprawcom grożą kary pozbawienia wolności orzekane w większości przez sądy wojskowe, co wynika z przepisu art. 692. I tak: do roku pozbawienia wolności – art. 686, do 2 lat pozbawienia wolności – art. 685, do 3 lat pozbawienia wolności – art. 687 i 689, do 5 lat pozbawienia wolności – art. 688.
• art. 690 i 691 precyzują, na czym polegają czyny, o których mowa w art. od 681 do 689.
• art. 693 i 694 odnoszą się wprost do przedsiębiorców, którym za popełnienie niektórych, szczególnego rodzaju czynów, o których mowa w tych artykułach, grożą kary pozbawienia od roku do 5 lat pozbawienia wolności. Przedsiębiorcy branży s&s, którzy często zatrudniają byłych żołnierzy zawodowych, powinni – wraz ze swoimi doradcami prawnymi – dogłębnie przestudiować te i inne przepisy tego Działu.
• art. 695 – Przedsiębiorca, który nie realizuje nałożonego zadania na rzecz Sił Zbrojnych lub służb specjalnych, (…), odmówi poddania się kontroli lub będzie ją utrudniać, podlega karze pieniężnej. Kary te, w wysokości od 10- do 30-krotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w czwartym kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” nakłada Minister Obrony Narodowej, w drodze decyzji administracyjnej (art. 696). Kary mogą być dotkliwe dla wielu przedsiębiorców branży s&s, gdyż ich minimalna wysokość to obecnie ok. 60 tys. zł, a maksymalna – ok. 180 tys. zł). Nakładane są w trybie decyzji administracyjnej, zatem w procesie ich nakładania stosuje się odpowiednio przepisy działu IVa ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (art. art. 697).

Prezentowany w artykule przegląd wybranych przepisów Ustawy o obronie Ojczyzny nie jest ich analizą prawną sensu stricte. Analizy prawa o obronie Ojczyzny będą mogli dokonać prawnicy dysponujący nie tylko tekstem ustawy, ale też rozporządzeniami i innymi aktami wykonawczymi, które ukażą się w ciągu najbliższych 18 miesięcy na podstawie zawartych w tej ustawie delegacji – a więc kompletem przepisów niezbędnych do takiej analizy.

Jeżeli lektura obu części artykułu skłoni przedsiębiorców branży security & safety i zatrudnianych przez nich prawników do uważnej obserwacji rozwoju legislacji w dziedzinie obrony Ojczyzny, co niewątpliwie będzie w ich interesie, to spełni on swoje zadanie.

Marek Ryszkowski dr inż., ekspert KSOIN, autor licznych artykułów i kilku książek z zakresu prawa ochrony informacji niejawnych, były pełnomocnik ochrony informacji niejawnych w kilku podmiotach prawa handlowego.

Zobacz inne artykuły tego autora
Ustawa o obronie Ojczyzny i wpływ jej postanowień na branżę safety&security Cz. 1
Cyberbezpieczeństwo w firmach branży S&S. Cz.2
Cyberbezpieczeństwo w firmach branży S&S. Cz.1