Żyjemy w globalnej wiosce czy już w globalnym mieście?

a&s Polska

Liczba ludności na świecie rośnie w szybkim tempie. W latach trzydziestych ub. wieku populacja osiągnęła 2 miliardy, w chwili pisania artykułu jest nas już 7 944 333 373¹, z czego 56 proc. mieszka w miastach (w UE nawet 85 proc.). Według ONZ w 2030 r. mieszkańcy miast będą stanowić prawie 60 proc. populacji Ziemi, a w 2100 r. mogą przekroczyć 85 proc. Migracja do miast będzie się odbywać przede wszystkim w krajach rozwijających się. Aglomeracje będą się szybko rozbudowywać, przybędą też nowe miasta.

Nie jest chyba zaskoczeniem, że większość najludniejszych miast na świecie znajduje się w dwóch najbardziej zaludnionych krajach – Chinach i Indiach. Wśród nich są Szanghaj i Pekin, miasta liczące odpowiednio 25 i 22 mln mieszkańców, Delhi (27 mln) i Bombaj (ponad 21,5 mln). Jednak największym miastem na świecie jest Tokio, biorąc pod uwagę cały tokijski obszar metropolitalny, zamieszkany przez ponad 38 mln ludzi. Inne japońskie miasto Osaka również ma bardzo dużą liczbę mieszkańców – prawie 20,5 mln. Jest też wiele miast nieazjatyckich o dużej liczbie mieszkańców, w tym miasto Meksyk (ponad 21 mln), Kair (prawie 19,5 mln) i Buenos Aires (prawie 15,5 mln).

Spośród miast europejskich najludniejszy jest Stambuł (ponad 14,5 mln mieszkańców). Następne w kolejności są Moskwa (ponad 12 mln) i Paryż (11 mln, wliczając w to obszar paryskiego metra). Miasta te mają oczywiście również duże znaczenie kulturowe i co roku odwiedzają je miliony turystów.
Czy w takich zatłoczonych metropoliach da się jeszcze żyć bez stresu, bezpiecznie, w czystym powietrzu i w miarę wygodnie, pamiętając o konieczności zatrzymania zmian klimatu, by ocalić zagrożoną cywilizację?

Wiele popularnych i bogatych kulturowo miast ma mniejszą liczbę mieszkańców, co często przekłada się na wyższy standard życia ich mieszkańców. Barcelona, Sydney, Berlin czy Vancouver liczą mniej niż 5 milionów mieszkańców, ale są bardzo przyjaznymi miastami do życia. Istnieją także naprawdę niewielkie miasta mające dużą renomę kulturalną, historyczną i polityczną, takie jak Sarajewo (314 000), Edynburg (502 000) czy Wenecja (631 000), co dowodzi, że małe miasta mogą mieć duże znaczenie niezależnie od liczby mieszkańców.

Co mówią rankingi

W badaniu „Europejskie Miasta i Regiony Przyszłości 2022/23”² fDi Intelligence oceniło 356 miast, które pogrupowano wg liczby ludności na pięć kategorii: miasta bardzo duże, duże, średnie, małe i mikro. Na podstawie zebranych danych uszeregowano je w pięciu podkategoriach: potencjał gospodarczy, przyjazność dla biznesu, transport publiczny, kapitał ludzki i styl życia oraz efektywność kosztowa.

Londyn potwierdził swoją popandemiczną atrakcyjność inwestycyjną (1. miejsce w zestawieniu). Konkurencja ze strony innych miast na kontynencie nasiliła się, ponieważ takim miastom jak Amsterdam (2. miejsce), Paryż (3. miejsce), Dublin czy Frankfurt udało się przechwycić część firm, które przeniosły się z Wielkiej Brytanii w następstwie brexitu. Z kolei Barcelona i Katalonia zyskały przychylność oceniających dzięki swoim strategiom promocji inwestycji.

W raporcie znalazło się 14 miast z Polski: Warszawa, Kraków, Wrocław, Poznań, Gdańsk, Katowice, Lublin, Łódź, Bydgoszcz, Gdynia, Gliwice, Kutno, Stryków i Legnica. Wśród dużych miast z największym potencjałem gospodarczym na wysokiej 7. pozycji w ogólnym zestawieniu znalazła się Warszawa.
Natomiast Kraków został oceniony najlepiej jako najbardziej przyjazny dla biznesu i obdarzony największym kapitałem ludzkim. Potencjał intelektualny destynacji to również jeden z kluczowych kryteriów wyboru destynacji kongresowych.

W Polsce, kraju o korzeniach wiejskich, już 60% ludności (23,1 mln) mieszka w miastach, pozostałe 40% na wsi (15,3 mln). W małych i średnich miastach mieszka 12,4 mln osób, natomiast w dużych i wielkich 10,7 mln³. Według ekspertów zainteresowanie rozwiązaniami smart city nie zależy od wielkości miasta, ale od ludzi nimi zarządzających. To oni kreują politykę miejską i są liderami innowacji. Dlatego też i w mniejszym mieście spotykamy najnowsze technologie.

Jak w tym kontekście realizowana jest u nas idea smart city? Wiele miast wdraża rozwiązania smart, aby ułatwić życie mieszkańcom, optymalizując usługi miejskie. Dzieje się to na wielu płaszczyznach, m.in. w zakresie usprawnienia komunikacji, sprawnego zarządzania funkcjonowaniem miasta, rozwojem gospodarki miejskiej, dbania o środowisko czy wreszcie poprawy jakości życia mieszkańców.

Katowice

Jednym z głównych założeń smart city jest troska o bezpieczeństwo w mieście. Zadbały o to władze Katowic. O tym, jak zmienił się komfort życia mieszkańców, opowiedział nam Maciej Stachura, sekretarz miasta:

Bezpieczeństwo to jeden z najważniejszych czynników warunkujących wysoką jakość życia w mieście. Dlatego prezydent Katowic Marcin Krupa podjął decyzję o wdrożeniu w 2017 r. Katowickiego Inteligentnego Systemu Monitorowania i Analiz, tj. KISMiA. Czy system monitoringu w mieście się sprawdził? Zdecydowanie tak! Analiza twardych danych policji i straży miejskiej pokazuje, że w Katowicach od kilku lat systematycznie zmniejsza się skala przestępczości i zdarzeń negatywnie wpływających na porządek publiczny i spokój. Przykładowo, jeszcze w 2016 r. odnotowaliśmy 7665 przestępstw kryminalnych, a w ubiegłym roku 6542 przestępstwa, czyli aż o 1123 mniej.

Jednocześnie znacząco wzrosły wskaźniki wykrywalności ich sprawców, które od roku 2019 utrzymują się w kategorii przestępczości kryminalnej na poziomie powyżej 60%. Materiał z KISMiA nie tylko wielokrotnie przyczynił się do skazania przestępców, lecz także nieraz pozwolił ich ująć na gorącym uczynku. Badania na całym świecie pokazują, że już sama obecność kamer pełni funkcje prewencyjne. Spadek niepożądanych zdarzeń w przestrzeni miejskiej wpływa także na wzrost subiektywnego poczucia bezpieczeństwa mieszkańców, bez którego nie można przecież mówić o wysokim komforcie życia.

Z KISMiA mogą korzystać równolegle wszystkie służby, co sprawia, że system daje im możliwość szybkiej reakcji na zdarzenia i zjawiska, pomaga znacząco wzmocnić materiał dowodowy w sprawach karnych i wykroczeniowych. System obejmuje m.in. czujniki podtopień i jakości powietrza, monitoruje także ruch na głównych ciągach komunikacyjnych. Taki ogromny zasób danych w zdecydowany sposób zarówno ułatwia racjonalną alokację służb miejskich, jak i pozwala przewidywać niektóre sytuacje – np. rozlewisko rzeczne w konkretnym miejscu – by skutecznie im przeciwdziałać lub ograniczać skutki.

Skuteczność KISMiA sprawia, że coraz więcej mieszkańców chce, by kolejne przestrzenie miejskie zostały objęte monitoringiem. W tej sprawie otrzymujemy wiele wniosków do budżetu obywatelskiego. Prezydent Marcin Krupa w 2021 r. podjął decyzję o utworzeniu kilkudziesięciu nowych punktów kamerowych w różnych rejonach naszego miasta, co pozwoli w jeszcze lepszym stopniu zapewnić mieszkańcom bezpieczeństwo.

Olsztyn

O bezpieczeństwo swoich mieszkańców zadbały również władze Olsztyna. Jakie korzyści przyniosło miastu powołanie Regionalnego Centrum Bezpieczeństwa, opowiada Marta Bartoszewicz, rzeczniczka prasowa Urzędu Miasta.

Regionalne Centrum Bezpieczeństwa (RCB) w Olsztynie powstało z myślą o poprawie poziomu bezpieczeństwa w mieście i realizacji ważnych, określonych celów. Były nimi przede wszystkim stworzenie możliwości efektywnego zapobiegania i reagowania na klęski żywiołowe oraz sprawniejsza realizacja zadań z zakresu zarządzania kryzysowego, a także usprawnienie funkcjonowania systemu bezpieczeństwa powszechnego na obszarze działania partnerów projektu w warunkach normalnej pracy, w sytuacjach kryzysowych i stanach nadzwyczajnych państwa oraz właściwe koordynowanie działań ratowniczych na obszarze działania partnerów projektu. Obszar odpowiedzialności RCB obejmuje miasto Olsztyn i powiat olsztyński.

Dzięki RCB udało się osiągnąć liczne korzyści. Wśród nich są m.in. umieszczenie dyżurnych większości służb w jednej sali operacyjnej, co ułatwia błyskawiczną wymianę informacji oraz pozwala znacznie zwiększyć szybkość działania, ze szczególnym uwzględnieniem klęsk żywiołowych i zjawisk naturalnych. Zapewnienie ciągłego całodobowego dyżuru umożliwia prawidłowy przepływ informacji oraz dokumentowanie prowadzonych czynności. Dogodnością jest ciągły nadzór nad funkcjonowaniem systemu wykrywania i alarmowania oraz współpraca z podmiotami realizującymi monitoring środowiska. RCB umożliwiło też na bieżąco monitorowanie, reagowanie i usuwanie skutków zagrożeń oraz realizowanie zadań z zakresu ochrony infrastruktury krytycznej. Olsztyńskie RCB będzie również realizowało programy bezpieczeństwa, w których mają uczestniczyć służby i mieszkańcy obszaru MOF (Miejski Obszar Funkcjonalny – przyp. red.).

W ramach RCB powstał także Regionalny Magazyn Kryzysowy (RMK), którego celem jest zapewnienie służbom – na wypadek klęsk żywiołowych i zdarzeń nadzwyczajnych – środków umożliwiających zmniejszenie rozmiarów szkód, a także likwidację ich skutków.
Zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym jednym z zadań gminy jest wyposażenie i utrzymanie magazynu przeciwpowodziowego. Regionalny Magazyn Kryzysowy będzie pełnił funkcję magazynu uniwersalnego, wyposażonego w sprzęt niezbędny do sprawnego prowadzenia działań w przypadku zarówno powodzi, jak i innych klęsk czy zagrożeń.
Co roku w naszym regionie mamy do czynienia z atakami huraganowego wiatru, suszami i ulewnymi deszczami. Żeby móc zapewnić w takich przypadkach sprawne działanie służb ratowniczych, niezbędne jest posiadanie zaplecza magazynowego, z którego błyskawicznie można pobrać niezbędny sprzęt w ilościach pozwalających na podjęcie efektywnych działań ratowniczych.

Stworzenie wspólnego magazynu pozwoliło obniżyć koszty jednostkowe zakupu i zapewniło wystarczającą ilość i różnorodność środków do prowadzenia nawet bardzo rozległych działań. RCB to niejedyna inwestycja w koncepcję smart city. Obecnie realizujemy budowę 2. linii tramwajowej, która zakłada m.in. zakup urządzeń, które pojawiły się w Olsztynie podczas budowy 1. linii tramwajowej w 2015 r., Są to m.in. biletomaty mobilne i stacjonarne, dynamiczne informacje pasażerskie, rozbudowa systemu ITS na skrzyżowaniach.

Technologie dla smart city

Zwiększająca się liczba kamer w miastach od dawna jest dyktowana nie tylko troską o bezpieczeństwo mieszkańców. Stają się one istotnymi czujnikami zbierającymi informacje pozwalające na szybkie reagowanie. Londyn od dłuższego czasu rozwija wizualizację miasta 3D w połączeniu z danymi z kamer CCTV i informacjami o nowych inwestycjach budowlanych, by móc płynniej zarządzać ruchem w mieście.

Michał Swoboda z firmy Hikvision potwierdza fakt, że miasta na całym świecie poszukują sposobów na poprawę jakości życia mieszkańców i gości, a zarządzanie ruchem drogowym często znajduje się na pierwszym miejscu listy najważniejszych problemów. Dzieje się tak dlatego, że zatory uliczne fatalnie wpływają na komfort naszego życia, i to na wielu płaszczyznach, począwszy od zanieczyszczenia środowiska, poprzez stratę czasu na dojazd do pracy, aż po kolizje drogowe. Mają też wpływ na poruszanie się po mieście pieszo, zwiększają zużycie paliwa i emisję szkodliwego CO2.

Włodarze miast coraz częściej zastanawiają się, jak wykorzystać zaawansowane technologie, by ograniczyć te problemy. Postęp w technologii sztucznej inteligencji sprawia, że obecnie takie „inteligentne rozwiązania miejskie” łatwiej jest wdrożyć i użytkować. Mobilne i stacjonarne systemy zarządzania ruchem napędzane AI pomagają miastom i organom ścigania usprawnić zarządzanie ruchem, sygnalizacją świetlną i systemami parkingowymi oraz informują o zatorach, kolizjach i wypadkach. Zbierają i analizują dane, wykorzystując różne czujniki – kamery, routery komórkowe i automatykę w całym mieście – do monitorowania i kierowania ruchem. Jednocześnie ostrzegają, gdy konieczne jest podjęcie natychmiastowych działań i środków ostrożności. Odpowiednie rozwiązanie technologiczne można skalować do dowolnego rozmiaru i bezproblemowo modernizować w dowolnym momencie. Jednocześnie te rozwiązania technologiczne przygotowują miasto na nadchodzące zmiany technologiczne, np. Connected Vehicle i pełne wdrożenie sieci 5G.

Michał Swoboda podkreśla również korzyści, jakie daje władzom miast i organom ścigania wykorzystanie technologii nowoczesnych kamer wizyjnych wspomaganych sztuczną inteligencją: analiza wzorców ruchu i zachowań kierowców, dostarczanie danych potrzebnych do zmniejszenia liczby wypadków drogowych, zminimalizowanie zatorów drogowych i poprawa mobilności w całym mieście. Paryż i Londyn, a także kilka polskich miast przeprojektowują przepływ ruchu wokół kultowych miejsc, aby ograniczyć emisję dwutlenku węgla. Technologie zarządzania ruchem oparte na sztucznej inteligencji, takie jak inteligentne zarządzanie skrzyżowaniami, możliwość egzekwowania przejazdu na czerwonym świetle czy analizowanie zachowania kierowców już wpływają na poprawę warunków jazdy w miastach na całym świecie.

Analityka w kamerach dozorowych

Tymczasem dane eksperymentalne wskazują, że wraz ze wzrostem liczby oglądanych obrazów z kamer monitoringu wizyjnego maleje efektywność pracy obserwatorów próbujących wykryć pojawiające się na nich zdarzenia. Wnioski te idą w parze z wynikami badań Ticknera i Poultona, którzy porównywali efektywność pracy operatorów przy zwiększającej się liczbie monitorów. Przy 4, 9 i 16 monitorach pokazujących obrazy z ruchliwych obszarów miasta ich skuteczność przy detekcji postaci wyniosła odpowiednio 93%, 84% i 64%⁴. A współczesne systemy dozorowe charakteryzują się ciągłym wzrostem liczby instalowanych kamer o coraz większej rozdzielczości, co przekłada się na jeszcze więcej informacji w obrazie.

Sposób na poradzenie sobie z problemem podpowiada Konrad Badowski z firmy Axis Communications, wskazując na wykorzystanie kamer o odpowiednio dużej mocy obliczeniowej. Oprogramowanie analityczne zaimplementowane w kamerach miejskiego monitoringu wizyjnego może mieć bardzo duże znaczenie zarówno dla podniesienia poziomu bezpieczeństwa, jak i lepszej efektywności działania miasta. Takie rozwiązania pozwalają odciążyć operatorów, którzy z oczywistych przyczyn nie są w stanie skupić uwagi na obrazach ze zbyt wielu kamer. Często największym składnikiem kosztu systemu monitoringu jest właśnie koszt utrzymania operatorów.

Dzięki kamerom wykrywającym obecność człowieka w scenie można wyświetlać obraz tylko z tych kamer, które widzą człowieka. Obraz, na którym nikogo nie ma, nie obciąża uwagi operatora. Dzięki temu, zwłaszcza w godzinach nocnych, można zmniejszyć obsadę operatorów. Takie rozwiązanie jest już dostępne również w kamerach szybkoobrotowych, popularnych w systemach dozorowych miast. Najnowsze modele potrafią także wykrywać i klasyfikować pojazdy. Pozwala to np. na rezygnację z kosztownych – zarówno w budowie, jak i w późniejszym utrzymaniu – pętli indukcyjnych wykrywających obecność pojazdu. Analityka wizyjna może też wykrywać przekroczenie wirtualnej linii, dzięki czemu można natychmiast zobaczyć, że ktoś wszedł na torowisko lub przekroczył barierkę na moście. Błyskawiczna reakcja w takich przypadkach jest na wagę ludzkiego życia.
Przykłady można mnożyć. Ważne jest wkomponowanie rozwiązań analitycznych w strategię rozwoju miasta i procedury bezpieczeństwa. Dobrze zaimplementowane rozwiązania ograniczą liczbę fałszywych alarmów, co znacznie ułatwi pracę operatorom, a tym samym usprawni życie w mieście.

Konrad Badowski podkreśla też inną ważną rolę analityki z kamer miejskiego systemu monitoringu. Chodzi o zbieranie danych statystycznych, dzięki którym można planować kierunki rozwoju miasta.

Bezpieczeństwo pożarowe w miastach smart

Temat bezpieczeństwa pożarowego w mieście jest podejmowany niezwykle rzadko. A przecież to kluczowy problem w tak wielkim skupisku ludzi. Krzysztof Kunecki z firmy Schrack Seconet Polska wskazuje, że realizacja skutecznej ochrony ppoż. wymaga spełnienia podstawowych wymagań stawianych obiektom budowlanym, m.in. ograniczenie powstania i rozprzestrzeniania się dymu i ognia oraz zapewnienie bezpiecznej ewakuacji osób w przypadku pożaru. Urzeczywistnienie idei inteligentnego miasta umożliwia (w zakresie czynnej ochrony ppoż.) zastosowanie nowoczesnych systemów realizujących koncepcję ponadstandardowego bezpieczeństwa pożarowego oraz współpraca urządzeń ppoż. z innymi systemami i instalacjami obiektów smart city.

Dzięki temu można uzyskać efekt synergii i podnieść poziom bezpieczeństwa pożarowego, ponieważ ochrona podstawowa w zakresie wykrywania i identyfikacji miejsca pożaru (z wykorzystaniem czujek pożarowych) może być rozszerzona o interakcję z systemem dozoru wizyjnego. Umożliwia to służbom ochrony szybką weryfikację zdarzenia przez wszechobecne kamery monitoringu.

Integracja realizowana jest na poziomie platformy zarządzającej, tj. systemu integrującego urządzenia przeciwpożarowe, którego zadaniem jest pełne zarządzanie urządzeniami ppoż. i wszystkimi instalacjami mającymi wpływ na bezpieczeństwo pożarowe. A współdziałanie z systemami rozgłoszeniowymi czy dynamicznymi systemami ewakuacji umożliwia kierującemu działaniami ratowniczymi, we współpracy ze służbami ochrony, nadzór i aktywne zarządzanie ewakuacją osób z obiektu.

1 https://worldpopulationreview.com/world-cities
2 https://www.fdiintelligence.com/content/rankings-and-awards/european-cities-and-regions-of-the-future-20222023-winners-80707
3 https://stat.gov.pl/
4 Tickner, A, H., Poulton., E.C., Monitoring up to 16 Synthetic Television Pictures Showing a Great Deal Of Movement. Ergonimics (14)4, 1973 r.