Rafał Kowal

Ciągły rozwój technologiczny systemu APS®-APROSYS produkowanego przez szwajcarską firmę g+m elektronik ag, oferowanego przez Schrack Seconet Polska, pozwala na coraz szersze wykorzystanie tego systemu w instalacjach bezpieczeństwa pożarowego. Produkt spełnia najbardziej wyrafinowane i pożądane funkcje wspomagające ewakuację, niekoniecznie związane jedynie z alarmem głosowym w obiekcie.

Mówiąc o DSO (dźwiękowym systemie ostrzegawczym), w pierwszej kolejności myślimy o systemie służącym do rozgłaszania komunikatów głosowych (automatycznych lub tych nadawanych na żywo za pośrednictwem pulpitu mikrofonowego), zazwyczaj poprzedzanych sygnałem dźwiękowym typu gong lub syrenka (najczęściej znormalizowane sygnały), mających na celu w sposób uporządkowany i jednoznaczny wspomóc proces ewakuacji ludzi z zagrożonej strefy. Krótko mówiąc, DSO jest elementem wykonawczym systemu SSP zastępującym standardowo stosowane sygnalizatory akustyczne lub akustyczno-optyczne.

Podstawową przewagą DSO nad często stosowanymi sygnalizatorami jest fakt, że o ile konwencjonalne sygnalizatory akustyczne (bez funkcji komunikatów głosowych) są w stanie wygenerować sygnał o wysokim poziomie SPL (Sound Pressure Level), np. 100 dB, który dodatkowo może być modulowany, by zwiększyć uwagę osób przebywających w zagrożonej strefie, o tyle jest to nadal tylko sam sygnał, po którym nie jesteśmy w stanie stwierdzić, z jakiego typu zagrożeniem mamy do czynienia i jak powinniśmy się zachować.

W przypadku DSO mamy możliwość wygenerowania krótkich sygnałów dźwiękowych (np. gong lub syrenka – poprzedzających komunikat słowny), których celem jest zwrócenie uwagi osób przebywających w danej strefie nagłośnieniowej, a następnie nadania komunikatu głosowego o konkretnej treści dostosowanej do typu, przeznaczenia obiektu i sytuacji, jaka w nim wystąpiła.

To podstawowa funkcja DSO i bezapelacyjnie pożądana w przypadku potrzeby sprawnego przeprowadzenia ewakuacji ludzi z zagrożonego obszaru/strefy. Inną kwestią jest język, w którym ten komunikat zostanie nadany. Często w ramach dobrej praktyki inżynierskiej stosuje się komunikaty dwujęzyczne, np. polsko-angielski lub nawet w trzech językach polsko-angielsko-niemiecki/ukraiński. Komunikaty te oczywiście są tego samego przeznaczenia: ostrzegawczy, ewakuacyjny lub odwołujący i odpowiednio skonstruowane zgodnie z projektem.

Rozgłaszanie komunikatów w przypadku systemu APS®-APROSYS może być zrealizowane na różne sposoby, zależnie od sposobu ewakuacji:
jednoetapowa – po potwierdzeniu pożaru i alarmie II stopnia następuje ewakuacja całego budynku w jednym czasie (rys. 1).

WIELOETAPOWA z równoczesnym nadawaniem np. dwóch komunikatów – EWAKUACYJNEGO do strefy bezpośrednio zagrożonej i OSTRZEGAWCZEGO do stref przyległych (rys. 2),

WIELOETAPOWA z podziałem na nadawanie komunikatów EWAKUACYJNEGO i OSTRZEGAWCZEGO w układzie sekwencyjnym (naprzemiennym), gdzie w pierwszej kolejności następuje ewakuacja osób ze strefy zagrożonej i klatek schodowych (I), a następnie, po zakończeniu rozgłaszania komunikatu ewakuacyjnego, następuje ostrzeganie stref przyległych (II), jak pokazano na rys. 3.

Opisane przykłady i odpowiedni dobór rozwiązania stanowią podstawę poprawnego zadziałania DSO w obiekcie i sprawnej ewakuacji ludzi z zagrożonej strefy.

W szczególnych sytuacjach (np. w szpitalach, portach lotniczych) często stosuje się tzw. komunikaty kodowane przeznaczone dla przeszkolonego personelu. W przeciwieństwie do komunikatów ostrzegawczych czy ewakuacyjnych komunikaty kodowane powinny być tak skonstruowane, aby przede wszystkim nie wzbudzać paniki lub zaniepokojenia wśród osób przebywających w zagrożonej strefie. Mają na celu „dyskretnie” powiadomić przeszkolony personel o wykrytym zagrożeniu (może być to stan, kiedy zagrożenie nie zostało jeszcze potwierdzone – tzw. alarm pożarowy I stopnia) i pozwolić na przygotowanie do ewakuacji całego piętra/strefy.

Dodatkową i bardzo przydatną nie tylko w tego typu obiektach funkcją, jaką można znaleźć w systemie APS®-APROSYS, jest możliwość dodzwonienia się do systemu i zdalnego nadawania komunikatów w czasie rzeczywistym. Przeszkolony personel w sytuacji nadzwyczajnej (np. nagły atak agresji wśród osób przebywających w częściach wspólnych, próba sabotażu lub ataku terrorystycznego) może bezzwłocznie (bez zbędnej straty czasu na dotarcie do pomieszczenia ochrony, recepcji, gdzie zostały zainstalowane pulpity mikronowe) zawiadomić pozostały personel o zaistniałej sytuacji. Taka funkcjonalność systemu może przyspieszyć podjęcie działań przez ochronę obiektu w zakresie stłumienia lub ograniczenia zagrożenia lub w sytuacji kryzysowej związanej z niedostępnością do urządzeń obsługi DSO zarządzać ewakuacją obiektu.

Pracownicy ochrony obiektu, a zwłaszcza osoby przebywające w pomieszczeniach obsługi urządzeń ppoż. (POUP) powinny być odpowiednio przeszkolone w zakresie obsługi systemów, które im powierzono. Bardzo ważnym czynnikiem jest również klarowność przekazywanych przez te systemy informacji o zaistniałych zdarzeniach w obiekcie, co pozwoli na szybszą i trafniejszą decyzję dotyczącą reakcji i przebiegu zdarzeń. Jak wiadomo, w każdym obiekcie wyposażonym w systemy sygnalizacji pożarowej, systemy detekcji gazów, wentylacji pożarowej, kontroli dostępu, telewizji dozorowej itp. – aby te systemy mogły wesprzeć akcję ewakuacji z zagrożonej strefy – musi być przygotowany odpowiedni scenariusz postępowania na wypadek zagrożenia pożarowego, a wraz z nim matryca sterowań. Niestety nie zawsze jest tak kolorowo, w rzeczywistości zdarza się, że te scenariusze lub matryce są przygotowane na końcu etapu budowy i dostosowywane (lub nie) do już zainstalowanego wyposażenia.

W efekcie może się to wiązać z koniecznością modernizacji lub co gorsza rozbudowy dopiero co zainstalowanych (zgodnie z projektem) ww. systemów w obiekcie. W przypadku rozwiązań Schrack Seconet nie stanowi to technicznego problemu chociażby ze względu na pełną elastyczność oferowanych rozwiązań w zakresie kompleksowego bezpieczeństwa pożarowego (tj. SSP, DSO, systemy sterowania, zasilania i system integrujący urządzenia przeciwpożarowe SIUP), aczkolwiek sam fakt takiego stanu może niepotrzebnie spowodować spore zamieszanie wśród osób odpowiadających za wykonanie instalacji i dotrzymanie terminów realizacji oraz wpłynąć na wzrost kosztów wdrożenia.

Aby zapewnić jak najwyższy poziom bezpieczeństwa, coraz częściej stosuje się systemy integrujące, które służą do kompleksowego zarządzania urządzeniami ppoż. i innymi systemami mającymi wpływ na bezpieczeństwo pożarowe obiektu. W szczególności SIUP odgrywa kluczową rolę w zakresie zarządzania ewakuacją osób z obiektu, dlatego ważna jest ścisła współpraca oferowanego przez Schrack Seconet Polska SIUP SIS-FIRE z systemem sygnalizacji pożarowej i sterowania urządzeniami ppoż. Integral EvoxX oraz DSO APS®-APROSYS. Najwięcej funkcji i wartości dodanych w zakresie bezpieczeństwa i komfortu uzyskujemy w momencie wdrożenia pełnej dwukierunkowej komunikacji cyfrowej między tymi systemami.

W przypadku DSO APS®-APROSYS istnieje możliwość dodatkowego zaprogramowania pulpitów mikrofonowych w celu precyzyjnego przekazania informacji np. o źródle inicjacji alarmu/aktywacji (SSP lub SIUP) i typie rozgłaszanego komunikatu. W razie wystąpienia zagrożenia i aktywacji DSO operator może szybko ustalić, co było źródłem aktywacji.
Selektywnie i dowolnie programowalne przyciski z kolorowymi wskaźnikami LED, znajdujące się w pulpitach serii APS-3xx.2-xAL-EV, po odpowiednim zaprogramowaniu mogą dać pełny obraz sytuacji. W momencie aktywacji DSO na pulpicie podświetlą się przyciski, które będą odpowiednio opisane – np. „Aktywacja z SSP” lub „Aktywacja z SIS-FIRE” i zaprogramowane (np. możliwość wyboru różnych kolorów podświetlania LED przycisków w zależności od źródła inicjacji – SSP, SIUP), jak to przedstawiono na kolejnych przykładach.

W pierwszym wariancie (rys. 4) po zatwierdzeniu alarmu pożarowego II stopnia następuje aktywacja DSO i rozpoczyna się ewakuacja jednoetapowa.

W drugim przypadku (rys. 5) DSO został aktywowany z poziomu certyfikowanego systemu SIS-FIRE (SIUP) i również nastąpiła ewakuacja jednoetapowa.

Kolejnym przykładem może być sytuacja, gdy ewakuacja jest prowadzona wieloetapowo (rys. 6). Wówczas po odpowiednim zaprogramowaniu w momencie rozpoczęcia ewakuacji (zgodnie z matrycą sterowań) na pulpicie zostaną podświetlone wskaźniki LED jedynie na tych przyciskach (strefach), do których jest nadawany komunikat ewakuacyjny, z jednoczesnym podaniem źródła inicjacji DSO – w tym przypadku SSP.

Analogicznie w przypadku tożsamej sytuacji (jak na rys. 6), ale inicjacji DSO z poziomu SIS-FIRE (SIUP) – na pulpicie mikrofonowym nastąpi odpowiednia aktywacja i zmiana koloru podświetlania przycisków. Dzięki temu operator będzie mógł szybko zorientować się, który z systemów rozpoczął proces ewakuacji osób, gdyby aktywacja DSO nastąpiła podczas jego nieobecności w pomieszczeniu POUP, gdzie został zlokalizowany pulpit mikrofonowy.

Dzięki możliwości integracji DSO z SIUP dostajemy możliwość nadrzędnego sterowania CDSO z poziomu tego drugiego. System APS®-APROSYS skomunikowany cyfrowo z SIS-FIRE (rys. 8) pozwala operatorowi na przerwanie scenariusza automatycznego i uruchomienie rozgłaszania komunikatów głosowych w trybie ręcznym do grupy lub wybranych stref nagłośnieniowych. Dodatkowo SIS-FIRE szczegółowo monitoruje stany działania DSO np. w zakresie zasilania podstawowego, rezerwowego czy połączenia CDSO z pulpitami mikrofonowymi, łącznie z monitorowaniem usterek poszczególnych linii głośnikowych poprowadzonych w obiekcie.

Ze względu na przeznaczenie i wielkość obiektów, do których dostarczana jest technologia oferowana przez Schrack Seconet Polska, to rozwiązanie jest bardzo często stosowane przez partnerów firmy i cenione zarówno przez inwestorów, jak i użytkowników końcowych.

Szczegółowe informacje dotyczące systemu APS®-APROSYS i jego możliwości można uzyskać bezpośrednio na stronie internetowej Schrack Seconet Polska oraz podczas organizowanych cyklicznie szkoleń dla projektantów Dźwiękowych Systemów Ostrzegawczych.

Schrack Seconet Polska
ul. A. Branickiego 15,
02-972 Warszawa
www.schrack-seconet.pl